صفر تا صد روشهای مراقبت از لنز تماسی نرم
فرقی نمیکند که از لنز تماسی نرم استفاده میکنید یا هر نوع دیگری، چون در هر صورت زمانی که برای خرید مواد مراقبت از لنز اقدام کنید، حسابی گیج و سردرگم خواهید شد! چراکه انواع محلولها که هر کدام مزیتهای متفاوتی دارند، یک سوال پررنگ را در ذهن ایجاد میکنند: «کدام شوینده مناسبتر است؟»
مراقبت از لنز یک امر ضروری و گاهی دلهرهآور است، چراکه همگی میدانیم عدم نگهداری صحیح لنز باعث ایجاد التهاب و انواع عفونت چشم میشود. عفونتهایی که گاهی ممکن است منجر به نابینایی شود! برای همین هم قصد داریم در این مقاله تمام موارد لازم در مورد نگهداریِ لنز تماسی نرم را با شما در میان بگذاریم. اگر شما هم از این نوع لنز استفاده میکنید و میخواهید در مورد روشهای مراقبت از آن بیشتر بدانید، پس این مقاله را از دست ندهید.
روش صحیح پاکسازی و ضدعفونی لنز تماسی نرم چیست؟
امروزه مراقبت از لنز بسیار ساده شده است، از یک طرف لنزهای یکبار مصرف و از سوی دیگر محلولهای شویندهی چند منظوره با کاهش دردسرهای مراقبت از لنز، صرف زمان و هزینه را هم نسبت به گذشته کاهش دادهاند.
فراموش نکنید که پیش از هر کاری با متخصص بیناییسنج در مورد روشهای مراقبتیتان مشورت کنید و سرخود روشتان را تغییر ندهید. چراکه برخی از شویندهها و لنزها با هم سازگاری ندارند و ممکن است به لنز و یا چشمتان آسیب وارد کنند.
بنابراین همیشه دستورالعمل محصول را بخوانید تا مراحل مراقبت از لنزتان را با اطمینان و دقت بیشتری انجام دهید.
همچنین با توجه به شیوع اخیر عفونتهای قارچی چشم، پیروی از دستورالعملهای لازم برای لنزها و استفادهی ایمن از محلول پاککننده/ ضد عفونی کنندهی لنزها، بسیار مهم است.
بنابراین توصیه میکنیم، شستشو و ضدعفونی لنزتان را طبق مراحل زیر انجام دهید:
- قبل از هر کاری لازم است دستتان را بشویید تا آلودگی و میکروب از دستها به چشمتان منتقل نشود. بهتر است از صابونهای مایع استفاده نکنید، زیرا مواد موجود در آن برای لنزها مناسب نیست. سپس دستتان را با حولهی بدون پرز خشک کنید.
- یک لنز را بردارید و با محلول مخصوص آن را بشویید. این کار باعث پاک شدن لنز از ترشحات چشم، مواد آرایشی و… میشود و به حرکت روان لنز در چشم کمک میکند.
طبق توصیهی سازمان جهانی غذا و دارو (FDA) بهتر است که لنزها را کف دستتان بگذارید و با چند قطره محلول، آن را به آرامی ماساژ دهید. حتی اگر از محصولی هم استفاده میکنید که مالشی نیست، این کار را انجام دهید.
نکته:مدت زمان ضدعفونی شدن، از محصولی به محصول دیگر متفاوت است.
۳.دوباره لنز را بشویید تا رسوبات کاملا از بین بروند. شستشو یک مرحله مهم است، بنابراین حتماً مدت زمان لازم برای شستشو را از روی دستورالعمل شوینده بخوانید.
۴.محفظهی لنز را از محلول قبلی خالی و کاملاً تمیز کنید. سپس لنز را در آن قرار دهید و با محلول تازه(ضدعفونی کننده) پر کنید. محلول ضدعفونیکننده، باکتری و میکروارگانیسمهای موجود در لنز را از بین میبرد.
توجه داشته باشید که محلول شستشو(معمولا سرم نمکی) با محلول ضدعفونی کننده کاملا متفاوت است ونمیتوان فقط از محلول شستشو استفاده کرد.گرچه برخی از محلول ها(چند منظوره) وجود دارند که کار شستشو وضد عفونی را با هم انجام می دهند.
برای لنز دیگر مراحل دو تا چهار را تکرار کنید.
راهکارهایی برای رفع مشکلات استفاده از لنز تماسی نرم
کسانی که از لنزهای تماسی نرم استفاده میکنند ممکن است با مشکلاتی مواجه شوند، در ادامه این مشکلات را بررسی و راهحلهای مناسبی برای هر کدام به شما ارائه خواهیم کرد:
- ذرات پروتئینی: بسته به اینکه از چه نوع لنزی استفاده میکنید و چه مقدار ذرات پروتئین از چشم وارد لنزتان میشود، ممکن است اپتومتریست توصیه کند از محلولهای از بین برندهی پروتئین (پاک کننده آنزیمی) استفاده کنید.
باوجود اینکه محلولهای شستشو؛ ذرات پروئینی را از سطح لنز حذف میکنند اما همچنان ممکن است مقداری از این ذرات روی لنز باقی بماند. بنابراین قبل از تعویض لنز، برای هربار شستشو احتمالاً به چنین محلولهایی احتیاج پیدا خواهید کرد.
برای مثال، اگر از لنز تماسی نرم یکبار مصرف استفاده میکنید، نیازی به این نوع محلول ندارید اما اگر لنزتان را سالی یک یا دو بار تعویض میکنید استفاده از پاککنندههای آنزیمی و محلولهای حذف پروتئین ضرورت پیدا میکند.
- خشکی چشم و سوزش: برای مرطوب کردن چشمتان میتوانید از قطرههای اشک مصنوعی بدون مواد نگهدارنده (یکبار مصرف که با نام آرتلاک یا آرتلاک اَدوَنس بیشتر شناخته میشوند و از داروخانه ها بدون نسخه قابل دریافت هستند) استفاده کنید. این قطرهها خشکی چشم را رفع میکنند و سوزش را از بین میبرند.
- حساسیت چشم و آلرژی: درصد کمی از افراد به مواد شیمیایی نگهدارنده موجود در محلول های لنز حساسیت دارند. اگر شما هم چنین مشکلی دارید لازم نیست به دنبال محصول یا داروی اضافی برای رفع این مشکل باشید، بلکه فقط باید از محصولاتی استفاده کنید که فاقد مواد نگهدارنده (preservative-free) هستند.
معرفی محصولات پاککننده و ضدعفونیکنندهی لنز تماسی نرم
محلول نمکی (Saline solution)
کاربرد محلول نمکی، شستشو و حفظ لنز تماسی نرم در هنگام استفاده از سیستم ضدعفونی گرما یا اشعه ماوراء بنفش است. همچنین ممکن است برای استفاده از محلول نمکی به قرصهای تمیزکنندهی آنزیمی یا دستگاههای تمیزکننده و ضدعفونیکننده نیاز داشته باشید.
هرگز از محلولهای نمکی برای شستشو / ضدعفونی باهم کردن استفاده نکنید.کاربرد آنها فقط برای شستشوی قبل از ضد عفونی است که در مرحله ۲ شرح داده شد.
پاک کننده روزانه (Daily cleaner)
پاک کننده روزانه کاربرد بسیاری در تمیز کردن لنز تماسی نرم دارند. برای استفاده از این محلول شما باید چند قطره از آن را در کف دستتان بریزید و لنزها را به دقت و در مدت زمان مشخصی (معمولاً در حدود ۲۰ ثانیه) مالش دهید تا هر دو طرف لنز کاملاً تمیز شود. برای انجام مرحلهی ضدعفونی باید از محصولات دیگر استفاده کنید.
این پاک کننده روزانه با قدرت فوقالعادهای انواع لنز تماسی نرم ، از جمله سیلیکون هیدروژل را پاکسازی میکند. پس از استفاده از این محلول به یک محلول نمکی استریل یا محلول چندمنظوره نیاز دارید. این محصول هرگز نباید به طور مستقیم با چشمتان تماس پیدا کند.
محلول چندمنظوره (Multipurpose solution)
شما میتوانید بهطور همزمان برای تمیز کردن، شستشو، ضد عفونی و نگهداری لنزتان از یک محلول چندمنظوره استفاده کنید. روش استفاده از این محلول هم مثل محلول روزانه است، با این تفاوت که تمام مراحل، از شستشو تا ضدعفونی با همین یک محلول انجام میشود. ظرف نگهدارندهی لنز را هم میتوانید با همین محلول شستشو دهید. پیش از هر بار استفاده از لنز هم لازم است آن را با این محلول بشویید.
محلول هیدروژن پراکسید (Hydrogen peroxide solution)
محلول پراکسید هیدروژن برای تمیز کردن، شست شو،ضد عفونی کردن و نگهداری لنز تماسی نرم مورد استفاده قرار میگیرد. برای استفاده از این محلول باید لنز را در سبد مخصوصش قرار دهید، سپس سبد را در فنجانی پر از محلول فرو ببرید تا لنزها کاملاً تمیز و ضدعفونی شوند.
بعضی از نگهدارندههای لنزی دارای سیستم هیدروژن پراکسید، با داشتن نوعی خنثیکنندهی داخلی، هیدروژن پراکسید را به آب تبدیل میکند و بهاینترتیب مانع از سوزش چشم میشود اما برای سایر نمونهها باید یک قرص خنثی کننده به آن اضافه کنید. پس از اتمام مرحله ضد عفونی و خنثی سازی ، می توانید لنزها را بردارید و به چشم بزنید. بههیچ وجه لنز تان را با محلول پراکسید هیدروژن آبکشی نکنید و بدون انجام مرحلهی خنثیسازی، لنز را به چشم نزنید. زیرا این ماده باعث سوزش شدید و آسیب به چشم میشود.
Clear Care (Alcon) و PeroxiClear (Bausch + Lomb) از برندهای شناختهشدهی سیستمهای هیدروژن پراکسید هستند که برای مراقبت از لنز تماسی نرم استفاده میشوند.
سیستمهای هیدروژن پراکسید ممکن است به افرادی که نسبت به مواد نگهدارندهی موجود در محلولهای چندمنظوره حساساند، کمک کند.
دستگاههای پاککننده/ضدعفونیکننده (Cleaning/disinfecting devices)
دستگاههای پاککننده/ضدعفونیکننده همانطور که از نامشان مشخص است، لنز تماسی نرم را تمیز و ضد عفونی می کنند. بسته به نوع طراحی و برند دستگاه، فرایند پاکسازی لنز ممکن است با امواج فراصوت یا تحریک زیرذرهای انجام شود. مرحلهی ضدعفونی هم از طریق محلول چندمنظوره یا نور ماوراء بنفش صورت میگیرد.
اگرچه دستورالعمل هر کدام از این دستگاهها با یکدیگر متفاوت است اما بهطورکلی، ابتدا شما باید لنزها را با استفاده از محلول نمکی یا چندمنظوره شستشو دهید. توجه داشته باشید در اغلب برندها نیازی به مالش محلول نمکی روی لنز وجود ندارد ولی در برخی برندها این کار لازم است. پس در هنگام شستشو به این نکات توجه داشته باشید. سپس لنز تماسی نرم را در دستگاه قرار دهید و آن را با همان نوع محلول شستشو پر کنید. در را روی دستگاه بگذارید و آن را به برق وصل کنید تا لنزهایتان را تمیز و ضد عفونی کند.
چگونه در زمان ابتلا به زگیل پوستی از لنز استفاده کنیم؟
زگیل روی انگشتان، نوعی عفونت پوستی است که در اثر ویروس های خانواده پاپیلومای انسانی (HPV) ایجاد میشود. این ویروسها با ویروسهایی که باعث ایجاد عارضهی «چشم صورتی» و سایر عفونتهای چشمی (مثل غده ویروس، تبخال سیمپلکس و ویروس واریسلا زوستر) میشود، تفاوت دارد.
با این وجود، اگر دچار این بیماری پوستی شدهاید و لنزتان به زگیل روی انگشتتان برخورد کرد، بهتر است که پیش از استفاده، لنز را با محلول ضدعفونی چند منظوره شستشو و مالش دهید.
برای احتیاط بیشتر در مورد انتقال ویروسهای HPV به چشم، برای درمان زگیلهای پوستیتان به متخصص پوست مراجعه کنید تا هرچه زودتر درمان شوید. درمانهای احتمالی مورداستفاده برای از بین بردن زگیلها معمولاً فریز کردن با نیتروژن مایع و یا لیزر است.
همچنین می توانید برخی از داروهای موضعی رفع زگیل را بدون نیاز به نسخه از داروخانه خریداری کنید. اما هنگام استفاده از این داروها، به چشمتان دست نزنید و پیش از استفاده از لنز، دستتان را کاملاً بشویید، زیرا ورود برخی از داروهای موضعی به چشم باعث تحریک شیمیایی دردناکی میشوند.
معرفی شویندههای مناسب برای لنز تماسی نرم
شوینده آنزیمی (Enzymatic cleaner)
از شویندههای آنزیمی معمولاً هفتهای یکبار و برای از بین بردن ذرات پروتئینی موجود روی لنز استفاده میشود. ازآنجاکه این شوینده بهصورت قرص است باید آن را طبق دستورالعملش و همراه با یک محلول نمکی یا محلول ضدعفونیکننده (پاککنندهی چندمنظوره یا محلول پراکسید هیدروژن) استفاده کنید.
مراحل شستوشوی لنز تماسی نرم با استفاده از شویندههای آنزیمی معمولاً به این ترتیب انجام میشود:
- قبل از شستشوی لنز با شویندهی آنزیمی، لنزتان را با سایر پاککنندهها تمیز و آبکش کنید.
- قاب لنزتان یا ویال را (طبق دستورالعمل) از محلول پر کنید.
- یک قرص آنزیمی درون هر کدام از قاب لنزها یا ویال بیندازید.
- بعد از انحلال کامل قرصها، لنز را درونش قرار دهید و صبر کنید تا زمان لازم برای پاکسازی کامل سپری شود. زمانی که معمولاً ۱۵ دقیقه در نظر گرفته میشود.
بعد از پاکسازی لنز با شوینده آنزیمی در صورت لزوم میتوانید با استفاده از محصولات دیگری، لنزتان را ضدعفونی کنید. خوب است بدانید که با استفاده از برخی پاککنندههای آنزیمی نیازی به ضدعفونی کردن ندارید.
همچنین اگر در هنگام شستشو بهجای محلول نمکی، از محلول ضدعفونیکننده استفاده کنید، دیگر ضدعفونی کردن لنز بعد از شستوشو ضرورتی ندارد. هرچند بهتر است برای اطمینان توضیحات روی جعبه را مطالعه کنید.
پاککنندهی روزانهی پروتئین(Daily protein remover)
پاککنندهی روزانهی پروتئین هم آلودگیهای پروتئینی لنزتان را از بین میبرد با این تفاوت که این شوینده، مایع است و روزانه باید از آن استفاده کنید. این شوینده به همراه محلول چندمنظوره، برای ضدعفونی کردن لنز کاربرد دارد. مراحل شستوشو با این شوینده به این شکل است:
- قبل از استفاده از این محصول لازم است که لنز تماسی تان را با محصولات مناسب دیگری بهخوبی بشویید و آبکش کنید.
- ظرف لنز تان را با محلول چندمنظوره پر کنید.
- یک قطره از پاککنندهی روزانهی پروتئین درون هر کدام بریزید.
- درنهایت با روش همیشگیتان لنز را ضدعفونی کنید.
قطرههای چشمی (Eye drops)
قطرههای چشمی علاوهبر مرطوب کردن لنزهای تماسی نرم به روان شدن حرکت لنز روی چشم هم کمک میکند. البته باید از بابت بیضرر بودن این قطرهها مطمئن شوید. درصورتیکه قطرهای که از آن استفاده میکنید برای لنزتان مناسب نباشد، آسیبهایی به لنز وارد میشود، ازجمله اینکه ممکن است:
- باعث تغییر شکل و دفُرمه شدن لنز شود؛
- موقعیت قرارگیری لنز را روی چشمتان تغییر کند؛
یا
- رنگ لنز را از عوض کند.
برای چشمهای حساس استفاده از کدام شویندهها بهتر است؟
بعضی افراد هنگام استفاده از لنزهای تماسی نرم یا سخت، چشمشان واکنشهای آلرژیک نشان میدهد. آلرژیهایی که حتی ممکن است بعد از یک سال استفادهی بدون مشکل از لنز، بروز پیدا کنند!
علائم این نوع آلرژی عبارتاند از:
- خارش
- ریزش اشک
- احساس وجود جسم خارجی در چشم
- قرمزی چشم
- احساس سوزش
- ترشحات چشمی
بعد از استفاده از لنز درصورت مشاهدهی چنین علائمی حتماً به پزشک مراجعه کنید تا از علت بروز چنین علائمی مطلع شوید.
خوب است بدانید در حدود ۱۰% از این حساسیتهای چشمی بهعلت وجود مادهی نگهدارندهای بهنام thimerosal است. به همین دلیل بسیاری از برندهای تولیدکنندهی محصولات مراقبت از لنز تماسی نرم و سخت، از این ماده استفاده نمیکنند. شما میتوانید محصولات بدون تیمروسال رو با برچسب «برای چشمهای حساس» بهراحتی تشخیص دهید.
البته برخی افراد به نگهدارندههای دیگری حساسیت دارند، بنابراین این افراد باید از محصولاتی استفاده کنند که در تولیدشان هیچ نوع مادهی نگهدارندهای بهکار نرفته است. هرچند بسیاری از این مواد نگهدارنده بهدلیل فرار بودن، پیش از مصرف تبخیر میشوند.
ناگفته نماند توجه به تاریخ انقضای مواد شوینده (بهخصوص انواع بدون مواد نگهدارنده) بسیار مهم است. برای مثال محلولهای شوینده نمکی بدون نگهدارنده بعد از باز شدن فقط دو هفته قابل استفادهاند. چراکه گذشت بیش از این مدت باعث آلودگی شوینده و افزایش امکان عفونت چشم میشود.
کدام شوینده برای لنز تماسی نرم بهتر است؟
معمولاً کسانی که از انواع لنز تماسی نرم و سخت استفاده میکنند، استفاده از محلولهای چندمنظوره را ترجیح میدهند. زیرا با استفاده از این محلولها تمامی مراحل شستوشو، آبکشی، ضدعفونی و مراقبت از لنز همگی فقط با یک محلول قابلانجام است.
البته سیستمهای هیدروژن پراکسید هم انتخاب مناسبی بهنظر میرسند. بهخصوص اگر با لنزهای سیلیکون هیدروژل مشکل دارید! یک مقالهی علمی با عنوان «Contact Lens & Anterior Eye» نشان میدهد که استفاده روزانه از ضدعفونیکنندههای هیدروژن پراکسید، مخاط و ذرات لیپیدی را کاهش و رطوبت سطح لنزهای هیدروژل سیلیکون را افزایش میدهد. خاصیتی که باعث قرارگیری بهتر انواع لنز تماسی نرم و سخت در چشم میشود.
انواع برندهای فروشگاهی لنز تماسی نرم
احتمالاً شما هم متوجه شدهاید که برخی فروشگاههای محصولات مراقبت از لنز، محصولاتی را تحت عنوان «برچسب خصوصی» (private label) عرضه میکنند که اغلب اوقات نسبت به محصولات دارای نام تجاری ارزانترند. مسئله این است که آیا میتوان از این محصولات استفاده کرد؟
این محصولات بیضرر و مورد تأیید FDA هستند اما بعضی اوقات ممکن است این محصولاتِ برچسب خصوصی طبق فرمولاسیون قدیمی ساخته شده باشند و به همین دلیل فاقد مزایای محصولات جدید باشند.
اما مسئله مهمتری هم وجود دارد: همانطورکه می دانید بدون مشورت با متخصص نباید محصول مورداستفادهتان را تغییر دهید. زیرا باید مطمئن شوید محصول جدید با چشمتان سازگاری دارد یا نه؟
بنابراین در نظر بگیرید شما یک محصول از برند X را خریداری و پس از تایید متخصص از آن استفاده میکنید. همه چیز هم خوب پیش میرود.
دفعهی بعدی همان محصول X را میخرید اما ممکن است به دلایل مختلفی با محصول قبلی تفاوت داشته باشد. برای مثال ممکن است فروشگاه موردنظر امکان ساخت محصول را نداشته باشد و آن را از تامین کننده دیگری خریده باشد. در این صورت ممکن است تغییراتی در فرمولاسیون ایجاد شده باشد و با این وجود محصول با همان برند X به مشتری عرضه شود. بنابراین این ریسک وجود دارد که محصول جدید با چشمتان سازگار نباشد.
نکات ریزی که باید درباره استفاده از لنز تماسی نرم بدانید
پس از انتخاب محصول مورد نظرتان، در مورد برنامهها و موارد استفادهتان از لنز با متخصص بیناییسنج(اپتومتریست)صحبت کنید. تا زمانی که از سازگاری برند جدید با چشمتان مطمئن نشدهاید، لنز یا شویندهتان را تغییر ندهید.
برای مراقبت از لنز تماسی نرم همیشه این نکات را به خاطر داشته باشد:
- به دهانهی بطری شوینده دست نزنید و حواستان باشد که با هیچ سطحی تماس پیدا نکند. زیرا باعث آلوده شدن محصول میشود.
- از ریختن آب شیر روی لنزها و لوازم جانبی آن خودداری کنید. زیرا ممکن است باعث ورود میکروارگانیسمی بهنام آکانتاموبا (Acanthamoeba) به چشم و ایجاد عفونتهای جدی شود.
- به یاد داشته باشد که لوازم جانبی لنزها (مثل محفظهی لنز، دستگاههای تمیزکننده/ضد عفونیکننده، ویال تمیزکنندههای آنزیمی و…) را به همان ترتیبی که توضیح داده شد، تمیز کنید.
- محفظهی لنز را با آب گرم شستشو دهید. (اما ازآنجا که کیست Acanthamoeba ممکن است در آب شیر وجود داشته باشد و بتواند سالها پس از خشک شدن هم زنده بماند، برخی از متخصصین توصیه میکنند برای این مرحله فقط از مواد ضدعفونیکنندهی لنز یا محلول چندمنظوره استفاده کنید.)
- مطالعات اخیر نشان میدهد برای جلوگیری از ایجاد بیوفیلمهای باکتریایی در محفظهی لنز، میتوانید آن را با یک پارچهی تمیز پاک کنید و یا آن روی یک پارچهی تمیز وارونه کنید. البته برای اطمینان بیشتر میتوانید در این مورد نظر یک متخصص را هم جویا شوید.
- هر سه ماه یکبار جالنزی تان را عوض کنید تا خطر عفونت را کاهش دهید.
از همه مهمتر، هر روز لنزتان را تمیز و ضدعفونی کنید. اگر از لنزهای طولانیمدت استفاده می کنید ، به محض خارج کردن لنزها از چشم، آن را تمیز و ضدعفونی کنید، مگر اینکه از نوع یکبار مصرف و دور انداختنی باشند.
در آخر
در این مقاله علاوهبر آشنایی با روش صحیح شستشو، تمیز کردن و ضدعفونی کردن لنز تماسی نرم با انواع شویندهها و ضدعفونیکنندهها هم آشنا شدید. همچنین راهکارهایی برای رفع مشکلات استفاده از لنز تماسی نرم پیشنهاد کردیم. بنابراین شما میتوانید با کمک این اطلاعات و مشورت با متخصص بیناییسنج، شویندهی سازگار با چشم و لنزتان را انتخاب کنید. به اینترتیب و با توجه با نکات مراقبتی ذکر شده در این مقاله، نه تنها چشمان سالمتری خواهید داشت، بلکه لنزها هم در چشمتان روان و راحت خواهند بود.