با انواع لنز چشم و راه‌های انتخاب لنز مناسب آشنا شوید

مشکلات بینایی از شایع‌ترین مشکلات حال حاضر هستند. راه‌حل‌های مختلفی برای حل این مشکل ارائه شده است؛ مثلاً استفاده از عینک، انواعلنز چشم و جراحی لیزری. هرکس با توجه به هدف استفاده، شدت مشکل و شرایط خود، می‌تواند یکی از این راه‌ها را انتخاب کند. اگر شما هم جز کسانی هستید که تمایلی به استفاده‌ی تمام‌وقت از عینک یا انجام عمل جراحی لیزری ندارید، لنز چشم برای شما بهترین گزینه است. می‌توانید از بین انواع لنز طبی و غیرطبی، بهترین گزینه را انتخاب کنید. اما برای انتخاب لنز مناسب چه نکاتی را باید در نظر بگیریم؟ در این مقاله با انواع لنز چشم ، مشخصات، نوع طراحی و حتی قالب‌های جدیدشان به‌تفصیل آشنا می‌شوید. 

 با انواع لنز چشم آشنا شوید

اولین و مهم‌ترین نکته برای انتخاب یکی از انواع لنز چشم ، نوع مواد سازنده‌ی آن است. مواد لنز باید نیازهای بصری‌تان را برآورده کند. لنزها بر اساس مواد سازنده، پنج نوع دارند:

1.لنزهای سخت (PMMA): از پلی متیل متاکریلات (PMMA) ساخته شده‌اند؛ یک ماده پلاستیکی محکم و شفاف است که از آن در پنجره های ضدآب استفاده می‌شود و در بازار با علائم تجاری  Lucite،Perspex  و Plexiglas فروخته می‌شود. لنزهای PMMA نوردهی بسیار خوبی دارند ولی اکسیژن را عبور نمی‌دهند و چشم‌ها به‌راحتی با آن سازگار نمی‌شود.

بعد از معرفی لنز های سخت GP،این نوع لنز ها از دور خارج شدند و امروزه به‌ندرت تجویز می‌شوند.

2.لنزهای نرم: لنزهای نرم اولین بار، اوایل دهه ۱۹۷۰ معرفی شدند. این لنزها از پلاستیک‌هایی ژل‌مانند و حاوی آب (هیدروژل) ساخته می‌شوند؛ بسیار نازک و انعطاف‌پذیر هستند و مطابق سطح جلویی چشم ساخته شده‌اند. لنزهای هیدروژل، به‌دلیل راحتی و مقاومت بالا، مورد استقبال بسیاری قرار گرفتند.

تا پیش از آن، تنها لنزهای موجود، لنزهای سخت (ساخته شده از پلاستیک PMMA) بودند. سازگاری چشم با لنزهای سخت هفته‌ها طول می‌کشید، به‌همین دلیل بسیاری از افراد از لنز استفاده نمی‌کردند.

3.لنزهای سیلیکون هیدروژل: لنزهای تماسی سیلیکون هیدروژلی، اولین بار سال ۲۰۰۲ معرفی شدند و هنوز محبوب‌ترین لنزها در ایالات متحده هستند. این لنز‌ها، نوع پیشرفته‌ی لنزهای نرم هستند که نسبت به لنزهای نرم معمولی، منافذ بیشتری دارند و باعث می‌شوند اکسیژن بیشتری به قرنیه برسد.

4.لنزهای نفوذپذیر به گاز:  لنزهای نفوذپذیر سال ۱۹۷۸ معرفی شدند. این لنزها که GP یا RGP نیز نامیده می‌شوند، از گروه لنزهای سخت (PMMA) هستند ولی نسبتاً نفوذپذیری بیشتری دارند. لنزهای نفوذپذیر گازی، به‌راحتی گازها را عبور می‌دهند و باعث می‌شوند اکسیژن بیشتری به قرنیه برسد. لنزهای GP نسبت به لنزهای PMMA، راحت‌تر روی چشم قرار می‌گیرند و از بدو معرفی، جایگزین لنزهای سخت PMMA شده‌اند.

این لنزها دید بهتر و واضح‌تری نسبت به لنزهای هیدروژل نرم و سیلیکونی دارند، به‌همین دلیل برای آستیگمات‌ها انتخاب بهتری هستند. هرچند کمی زمان می‌برد تا چشم به لنزهای GP عادت کند اما بعد از طی این دوره، متوجه می‌شوید که مانند لنزهای هیدروژل راحت هستند.

5.لنزهای تماسی هیبریدی: لنزهای هیبریدی یکی از انواع لنز طبی هستند و به گونه‌ای طراحی شده‌اند تا از نظر راحتی، با لنزهای سیلیکون هیدروژلD، و از نظر نفوذپذیری، با لنزهای نفوذپذیر گازی رقابت کنند.

لنزهای هیبریدی، دارای یک منطقه مرکزی سخت و محکم و نفوذپذیر در برابر گاز هستند که توسط ماده هیدروژل یا سیلیکون هیدروژل احاطه شده است. علی‌رغم این ویژگی‌ها، درصد کمی از مردم آمریکا از لنزهای هیبریدی استفاده می‌کنند. زیرا این لنزها به‌سختی روی چشم قرار می‌گیرند و تعویضشان، نسبت‌ به لنزهای هیدروژل و سیلیکونهیدرروژل پرهزینه‌تر است.

در سال ۲۰۱۷، ۶۴ درصد از انواع لنز چشم تجویز شده، لنزهای سیلیکون هیدروژل بوده‌اند. بعد از آن لنزهای نرم (هیدروژل) (۲۲ درصد)، لنزهای نفوذپذیر در برابر گاز (۱۱ درصد)، لنزهای هیبریدی (۲ درصد) و لنزهای سخت PMMA (یک درصد)شده‌اند.

آیا استفاده از لنزها محدودیت زمانی دارد؟

 تا سال ۱۹۷۹، تمام افرادی که از لنز استفاده می‌کردند ناچار بودند شب‌ها پیش از خواب لنز را از چشمشان خارج  و آن را تمیز کنند اما با معرفی لنزهای دائمی، این مشکلات تا حد زیادی رفع شد. در ادامه با انواع لنز طبی و غیرطبی از نظر مدت زمان استفاده آشنا خواهید شد.

انواع لنز چشم از نظر زمان نگه‌داری قابلیت‌های مختلفی دارند، در حال حاضر، لنزها بر اساس مدت‌زمان استفاده به دو دسته تقسیم می‌شوند:  

1.استفاده روزانه (Daily wear): منظور از استفاده روزانه این است که در هر شبانه روز چند ساعت(۸-۱۲ ساعت) می توانید از آن استفاده کنید.

2.استفاده مداوم: می‌تواند ۲۴ ساعته استفاده شود؛ معمولاً به مدت هفت روز پیاپی و بدون برداشتن.

البته لنزهایی که قابلیت استفاده مداوم دارند، گاهی‌اوقات تا ۳۰ شب متوالی استفاده می‌شوند. این مدت، حداکثر زمان مورد تأیید  FDA(سازمان غذا و دارو) برای لنزهایی با برند مشخص است.

 نکته‌ی مهم در مورد لنزها، مراقبت و تعویضِ به‌موقع است. حتی درصورت مراقبت کامل، لنزها باید به‌طور مکرر تعویض شوند تا از عفونت چشم براثر رسوبات لنز و آلودگی پیشگیری شود.

 لنزهای نرم براساس زمان تعویض، به چهار دسته تقسیم می‌شوند:

1.لنزهای یکبار مصرف روزانه: بعد از یک روز استفاده، باید دور ریخته شود.

2.لنزهای یکبار مصرف دوهفته ای: هر دوهفته یکبار یا زودتر باید دور ریخته شود.

3.لنزهای جایگزین مداوم ماهانه یا فصلی: ماهانه یا سه ماه یک‌بار، باید دور ریخته شود.

4.لنزهای قابل استفاده مجدد: بعد شش ماه یا بیشتر، باید دور ریخته شود.  

5.لنز های نفوذپذیر به گاز: در برابر رسوبات مقاوم‌تر هستند و نسبت به لنزهای نرم، زمان بیشتری قابلیت استفاده دارند. این لنزها یک سال یا حتی بیشتر، عمر می‌کنند.

در سال ۲۰۱۷، بیشترین حالت تعویض لنزها در ایالات متحده، ماهانه (۴۰ درصد)، روزانه (۳۵ درصد) ، دوهفته یک‌بار (۲۴ درصد) و سالانه (۱ درصد) بود.

طراحی انواع لنز طبی و غیرطبی چگونه است؟

 لنزهای نرم، چه لنز هیدروژل استاندارد و چه لنز سیلیکون هیدروژل، بسته به هدف مصرف، طرح‌های مختلف و متنوعی دارند:

1.لنزهای کروی، قدرت نوری یکسانی در کل قسمت‌های لنز دارند و برای درمان مایوپیا (نزدیک‌بینی) و هایپروپیا (دور بینی) استفاده می‌شوند.

2.لنزهای تماسی توریک، در قسمت های مختلف لنز، قدرت دید متفاوتی دارند. این نوع لنزها، برای اصلاح آستیگماتیسم همراه با نزدیک‌بینی یا دور‌بینی هستند.

3.لنزهای چند کانونی (همچنین لنزهای دو کانونی) در مناطق مختلف لنز، قدرت‌ دید متفاوتی برای دیدن اشیای دور و نزدیک دارند؛ همچنین بعضی از این لنزها می‌توانند توریک باشند. 

4.لنزهای آرایشی نیز لنزهایی رنگی هستند که برای تغییر یا پررنگ‌ کردن رنگ چشم طراحی شده‌اند. از این لنزها در جشن تولد یا ازدواج، تئاتر و….نیز استفاده می‌شود. استفاده از لنزهای آرایشی، حتی در صورتی که طبی نباشند(بدون نمره یا پلانو) هم، نیاز به نسخه دارد.

 از همه انواع لنز چشم ، می‌توان برای چشم‌های حساس استفاده کرد. لنزها طرح‌های خاص دیگری نیز دارند؛ برای مثال لنزهای مخصوص موقعیت‌های خاص مانند تصحیح بیماری قوزقرنیه(کراتوکونوس).

 با ویژگی‌های متنوع انواع لنز چشم بیشتر آشنا شوید

 لنزهای دو کانونی مخصوص آستیگماتیسم: لنزهای دوکانونی لنزهای نرم پیشرفته‌ای هستند که هم برای درمان پیرچشمی و هم برای درمان آستیگماتیسم استفاده می‌شوند. بنابراین می‌توانید بعد از ۴۰ سالگی و حتی با وجود آستیگماتیسم، آن را جایگزین عینک کنید.  

 لنز برای چشم های خشک: آیا چشمانتان خشک هستند و با لنزتان راحت نیستید؟ نگران نباشید! برخی از لنزهای نرم، مخصوص خشکی چشم هستند.

 لنزهای رنگی: بسیاری از انواع لنز طبی ، در رنگ‌های مختلف وجود دارند؛ این لنزها می‌توانند رنگ چشم شما را تقویت کنند، مثلا رنگ قهوه‌ای یا سبز را پررنگ‌تر جلوه دهند. همچنین می‌توانند به‌طور کلی رنگ چشم‌ها را تغییر دهند، مثلاً چشم‌های آبی را به چشم‌های سبز تغییر رنگ دهند.  

لنزهای جلوه ویژه: به لنزهای با جلوه ویژه لنزهای تئاتری، نو یا کاستوم نیز می‌گویند. این لنزها برای کارهای هنری استفاده می‌شوند و می‌توانند شما را تبدیل به گربه، خون‌آشام یا یکی دیگر از شخصیت‌های محبوبتان بکنند.

 لنزهای پروتزی(پروستتیک): از لنزهای رنگی، می‌توان برای موارد پزشکی نیز استفاده کرد. لنزهای پروتزی یا مصنوعی، نرم و مات هستند و می‌توانند برای چشمی که بر اثر بیماری یا حادثه آسیب دیده‌ است، استفاده شود. این لنز در طرح‌های مختلف وجود دارد و می‌توان بسته به نوع مصرف، از طرح‌های مختلف برای پوشاندن نقص چشم و اصلاح ظاهر آن استفاده کرد.

 لنزهای سفارشی: اگر از بین انواع لنز چشم ، هیچکدام از لنزها مشکل بینایی‌تان را برطرف نمی‌کند یا چشمتان با آن سازگاری ندارد، می‌توانید از لنزهای سفارشی استفاده کنید. لنزهای سفارشی کاملاً مطابق با نوع چشم و نیازهای بصری مصرف‌کننده ساخته می‌شود.

 لنزهای مهارکننده اشعه ماوراء بنفش (UV): برخی از لنزهای نرم، از چشم در برابر اشعه ماوراء بنفش خورشید (که باعث ایجاد آب مروارید و سایر مشکلات چشم می‌شود)، محافظت می‌کند. اما از جایی‌که لنزها، تمام سطح چشم را پوشش نمی‌دهند، نمی‌توانند جایگزین عینک آفتابی شوند و باید مقابل نور مستقیم خورشید از عینک آفتابی استاندارد استفاده کنید.

 لنزهای اسکلرال: لنزهای اسکلرال هم از انواع لنز طبی محسوب می‌شود. لنزهایی از نوع GP با قطر بزرگ که از آن برای معالجه کراتاکونوس (قوزقرنیه) و سایر بی‌نظمی‌های قرنیه و همچنین پیرچشمی طراحی شده‌اند.

 لنزهای کنترل نزدیک‌بینی (Ortho-K): در موارد بسیاری به‌منظور کاهش سرعت یا متوقف کردن روند رشد نزدیک‌بینی در کودکان یکی از پرکاربردترین انواع لنز طبی به‌نام لنز کنترل نزدیک‌بینی تجویز می‌شود.

 برای انتخاب لنز مناسب به چه نکاتی توجه کنیم؟

در قدم اول باید بدانید برای حل چه مشکلی از لنز استفاده می‌کنید. لنزها با اصلاح مشکلاتی نظیر نزدیک‌بینی، دور بینی، آستیگماتیسم و سایر مشکلات بینایی، به شما کمک می کنند دید کامل و واضحی داشته باشید. در قدم دوم باید از بین انواع لنز چشم ، لنز متناسب با خود را پیدا کنید. لنزها از نظر ترکیب قطر و انحنا، هزاران نوع مختلف دارند. البته مارک‌های مختلف، اندازه‌های مخصوصی را تولید می‌کنند، باید مارک مناسب و اندازه‌ی مناسب خود را پیدا کنید و در نهایت لیستی از موارد مدنظر خود برای انتخاب لنز تهیه کنید، به‌عنوان مثال رنگ، زمان استفاده، موارد مصرف.  این‌کار به شما کمک می‌کند نیازهای خود را با ویژگی‌های لنزهای مختلف تطبیق دهید و به کمک اپتومتریست بهترین انتخاب را داشته باشید.

به‌طور کلی برای انتخاب لنز مناسب، آزمون و خطا اهمیت بسیاری دارد. چشم‌های مختلف، نسبت به انواع لنز چشم و انواع محلول‌های تمیز کننده، واکنش‌های متفاوتی نشان می‌دهند. همچنین، برای انتخاب لنز مناسب از نظر قدرت، قطر و شکل انحنا، باید حتما از لنز استفاده کنید تا مناسب بودن آن را تشخیص دهید. مخصوصاً برای استفاده در موارد حادتر مانند لنزهای چند کانونی یا لنزهای مخصوص آستیگماتیسم (توریک).

 چگونه از انواع لنز چشم مراقبت کنیم؟

امروزه مراقبت از لنزها، تمیز کردن، ضدعفونی کردن و نگه‌داری از آن‌، بسیار راحت‌تر از گذشته است. سال‌های گذشته برای مراقبت از لنز خود، به چند بطری مواد ضدعفونی کننده و حتی قرص‌های آنزیمی نیاز داشتید. اما در حال حاضر محلول‌های چندمنظوره کار مصرف‌کنندگان لنز را راحت کرده است. این محلول‌ها هم لنزها را تمیز می‌کنند و هم محلی برای نگه‌داری هستند.

البته ممکن است بعضی از افراد، به محلول‌های چندمنظوره حساسیت داشته باشند. در این‌صورت می‌توانند از موادی مانند مواد حاوی پراکسید هیدروژن استفاده کنند. این محلول‌ها، لنزها را به‌خوبی تمیز می‌کنند اما توجه به دستور‌العمل استفاده‌شان بسیار مهم است. محلول نباید همراه لنز وارد چشم شما شود. البته در صورت استفاده از لنزهای یک‌بار مصرف روزانه، دیگر نیازی به تمیز کردن و مراقبت از لنز ندارید. اگر هنگام استفاده از لنز، احساس ناراحتی یا ضعف در بینایی دارید باید آن را تعویض کنید. امروزه مشکلات استفاده از لنز بسیار کمتر شده‌ است. چراکه هرروز گزینه‌های بهتر و مناسب‌تری به بازار می‌آیند. اگر لنزها نیازهایتان را برطرف نمی‌کنند یا باعث ناراحتی و حساسیت چشمتان می‌شوند، به اپتومتریست مراجعه کنید تا پس از معاینه، مناسب‌ترین لنز را برایتان انتخاب کند. لنزها در انواع مختلفی عرضه می‌شوند، بنابراین درصورت ناراحتی می‌توانید به‌راحتی لنز دیگری را جایگزین آن کنید. (البته با مشورت اپتومتریست یا متخصصان قرنیه)

 در آخر

لنزها یکی از راحت‌ترین راه‌های درمان مشکلات بینایی هستند. تنوع زیاد لنزها به شما امکان می‌دهد با توجه به نوع نیازتان، از بین انواع لنز چشم بهترین انتخاب را داشته باشید. مهم‌ترین نکته در مورد لنزها، انتخاب و نگه‌داری مناسب است، کسب اطلاعات در مورد انواع لنز طبی و غیرطبی، به شما کمک می‌کند مناسب‌ترین لنز را انتخاب کنید.