حساسیت و آلرژی چشم به چه دلیل است؟
بیماری‌ها و عارضه‌های چشمی در بیشتر موارد خطرناک نیستند، بلکه آزاردهنده هستند. حساسیت و آلرژی چشمی از جمله بیماری‌های چشم محسوب می‌شود. این بیماری توام با خارش و آب ریزش چشم است.
حساسیت چشمی هر چند به ظاهر مشکل حاد و خطرناکی نیستُ اما بسیار ناراحت کننده است. البته این بیماری در صورت تداوم و بی‌توجهی ممکن است، آسیب‌های جدی به چشم وارد کرده و سبب اختلال در بینایی شود. آلرژی معمولا در تمام سنین مشاهده می‌شود؛ البته در کودکان و نوجوانان شایع‌تر است. برای آشنایی بیشتر با این بیماری در این مقاله با ما همراه شوید.
علت بروز حساسیت و آلرژی چشم
به‌طور طبیعی دستگاه ایمنی بدن ما در مقابل باکتری‌ها و ویروس‌های تهاجمی واکنش نشان می‌دهد. واکنش‌های بدن در برابر مهاجمین خارجی عمدتا به‌منظور دفاع از بدن انجام می‌شود.
بدن آلرژن‌ها یا مواد حساسیت‌زا که از خارج وارد می‌شوند را نیز همانند ویروس و باکتری به‌عنوان عوامل خطرناک شناسایی می‌کند. به همین دلیل برای مقابله با آن‌ها شروع به تولید مواد شیمیایی خاصی می‌کند. مواد ورودی به بدن ممکن است بی‌خطر باشند، اما بدن برای دفاع از خود واکنش نشان می‌دهد. تولید مواد شیمیایی در بدن توام با علائمی از قبیل قرمزی، خارش و ریزش اشک است.
این واکنش باعث به وجود آمدن علائمی مانند قرمزی، خارش و ریزش اشک در چشم می‌شود. در برخی مواقع ممکن است، آلرژی‌های چشمی با بیماری‌های آسم و اگزما مرتبط باشند.
رایج ترین آلرژن‌هایی که باعث ایجاد آلرژی چشمی می‌شوند، شامل گرده گیاهان، گرد و غبار، دود سیگار، دود وسایل نقلیه و شوره حیوانات خانگی است. در داخل پلک چشم و پوشش کره چشم، غشایی به نام ملتحمه وجود دارد، ملتحمه مستعد تحریک توسط آلرژن‌هاست.
علائم حساسیت و آلرژی چشم
علائم آلرژی چشمی بسیار شبیه به علائم سایر بیماری‌های چشمی است. به همین دلیل تشخیص آلرژی چشمی کار سختی است. به‌طور کلی علائم زیر در بیماران مبتلا به آلرژی چشمی مشاهده می‌شود:
1.سوزش چشم؛
2.آبریزش چشم؛
3.خارش چشم: فراموش نشود که مالیدن چشم باعث تشدید خارش خواهد شد؛
4.قرمزی چشمها: به‌دلیل بزرگ شدن مویرگ‌ها یا عروق خونی کوچک در ملتحمه در این بیماری چشمها قرمز می‌شوند؛
5.درد: التهاب در آلرژی چشمی ممکن است باعث ایجاد درد شود؛
6.تورم پلک‌ها: به‌دلیل ملتهب شدن ملتحمه، پلک‌ها متورم می‌شوند. گاهی مالیدن زیاد چشم عامل تورم است.
تشخیص حساسیت و آلرژی چشم
همان‌طور که گفته شده با توجه به شباهت علائم آلرژی و حساسیت چشمی با سایر بیماری‌ها، تشخیص آلرژی چشمی چندان راحت نیست. برای تشخیص این بیماری، پوست در معرض آلرژن‌های خاص قرار داده می‌شود. پزشک واکنش بدن را در برابر این آلرژن‌ها بررسی کرده و در صورت مشاهده قرمزی و تورم مشخص می‌شود که بدن نسبت به آن ماده آلرژن حساسیت دارد.
از آزمایش خون نیز برای بررسی حساسیت در فرد استفاده می‌شود. در آزمایش خون وجود یا عدم وجود آنتی بادی در بدن فرد مورد بررسی قرار می‌گیرد.
بررسی گلبول‌های سفید نیز به تشخیص آلرژی کمک زیادی می‌کند. معمولا گزنوفیل‌ها نوعی از گلبول‌های سفید هستند که در مواقع آلرژی افزایش پیدا می‌کنند.
انواع حساسیت و آلرژی چشم
آلرژی شامل انواع مختلفی می‌شود. علت بروز حساسیت یا آلرژی در هر کدام از انواع آن متفاوت است.
حساسیت و آلرژی چشم فصلی
شایع‌ترین علت آلرژی چشمی‌فصلی، گرده‌های گیاهی هستند. در کشورهایی که زمستان‌های سردی دارند، این نوع آلرژی بیشتر دیده می‌شوند.
معمولا در آلرژی‌های چشمی ناشی از گرده‌های گیاهی علاوه بر قرمزی و آبریزش چشم، فرد شاهد علائم دیگری از قبیل عطسه، خارش، مسدود شدن بینی و آبریزش بینی هستند.
معمولا در فصل‌های بهار و تابستان شاهد این نوع آلرژی هستیم. در این زمان گیاهان به‌ویژه گل‌ها و درختان گرده‌های خود را در فضا پراکنده می‌کنند. آلرژی فصلی در برخی افراد در اوایل پاییز دیده می‌شود.
حساسیت و آلرژی چشم دائمی (PAC)
آلرژی چشمی دائمی مربوط به فصل خاصی نیست. این نوع آلرژی در تمام فصل‌ها دیده می‌شود. ملتحمه دائمی عمدتا ناشی از حساسیت به مایت‌های موجود در گرد و غبار وسایل منزل است. مایت‌ها موجوداتی میکروسکوپی شبیه به حشرات هستند که معمولا در رختخواب، فرش و روکش مبلمان و سایر وسایل منزل زندگی می‌کنند. این موجودات دوست‌دار محیط‌های گرم و مرطوب هستند.
در این نوع حساسیت طیف وسیعی از علائم از قبیل آبریزش بینی، عطسه، انقباض مجاری تنفسی و به‌طور کلی علائمی شبیه آسم دیده می‌شود.
از دلایل دیگر این نوع حساسیت‌ها فلس‌های کوچک پوست حیوانات، مو یا پرهای پرندگان هستند. این موارد نیز ممکن است در برخی افراد سبب ایجاد واکنش‌های آلرژیک شوند.
حساسیت و آلرزی چشم : التهاب ملتحمه ناشی از لنز تماسی
در برخی افراد علت خارش و التهاب دور چشم و بروز دیگر علائم حساسیت و آلرژی چشم استفاده از لنزهای تماسی است. در برخی افراد حساسیت به لنزهای تماسی دیده می‌شود. حساسیت این افراد ممکن است به مرور بدتر شده و باعث قرمز شدن و التهاب چشم شود.
گاهی فرد پس از جراحی‌های چشمی از لنزهای سخت استفاده می‌کند. استفاده از این لنزها ممکن است، باعث بروز واکنش‌های آلرژیک شود. عدم توجه به نکات بهداشتی در استفاده از لنزهای تماسی نیز می‌تواند علت عفونت‌های چشمی باشد.
التهاب ملتحمه حساسیت و آلرژی چشمی تماسی
این نوع آلرژی چشمی معمولا مربوط به استفاده از مواد آرایشی، قطره چشمی یا سایر مواد شیمیایی می‌شود. استفاده از این قبیل مواد، ملتحمه چشم را مستعد تحریک می‌کنند. تماس ملتحمه با این مواد منجر به بروز واکنش‌های آلرژیک در برخی افراد می‌شود. این افراد به این مواد حساس هستند. معمولا بروز علائم آلرژی ناشی از مواد آرایشی ۲ الی ۴ روز پس از تماس مواد با چشم ظاهر می شود.
حساسیت و آلرزی چشم: کراتوکنژنکتیویت بهاره (vernal keratoconjunctivitis)
عارضه کراتوکنژنکتیویت بهاره معمولا پیش از بلوغ و در سنین نوجوانی در پسران رخ می دهد. نسبت ابتلای مردان به این نوع حساسیت چشمی ۳ برابر بیشتر از دختران است.
کراتوکنژنکتیویت بیشتر در اواخر بهار و در مناطق خشک و گرم با وزش باد فراوان شایع است. افراد مبتلا به این بیماری دچار خارش در ناحیه چشم و حساسیت به نور خورشید می شوند.
در این بیماری فرد احساس می‌کند که پلک‌هایش دچار حالت افتادگی شده‌اند. معمولا در اثر مبتلا به این بیماری چشمها دچار ترشحات مختلف می شوند.
بی‌توجهی به درمان این بیماری، باعث بروز مشکلاتی در بینایی فرد می شود. بهترین و موثرترین شیوه درمان این عارضه استفاده کوتاه مدت از استروئیدهای موضعی با دوز پایین است. استفاده از آنتی‌هیستامین‌های موضعی در درمان این نوع حساسیت موثرند.
راه‌هایی برای تسکین التهاب در حساسیت و آلرژی چشم
در شرایطی که شدت آلرژی کم باشد، توجه به برخی مراقبت‌ها و رعایت برخی نکات تاثیر زیادی درکاهش شدت علائم آلرژی یا رفع کامل آن‌ها دارد. در ادامه به برخی از نکات و روش‌های موثر در کاهش شدت آلرژی اشاره می‌شود.
اجتناب از مواد حساسیت‌زا یا آلرژن‌ها برای تسکین حساسیت و آلرژی چشم
توجه به تمیزی فضای زندگی و پاک کردن گرد و غبار روی اسباب و وسایل داخل منزل، کاهش تردد در فضای آزاد در فصول گرده افشانی گیاهان در پیشگیری از آلرژی تاثیرگذار است. در فصل‌های بهار و تابستان گرده‌های گیاهی بیشتری در فضا وجود دارد. به همین دلیل به افراد مستعد آلرژی توصیه می‌شود که در این فصول کمتر به بیرون از منزل رفت و آمد کنند. حتی الامکان در منزل بمانند و در و پنجره‌ها را نیز ببندند.
تمامی سطوح و وسایل منزل باید از مایت‌ها یا هیره‌ها پاکسازی شوند. هیره‌ها موجوداتی میکروسکوپی هستند که در گرد و غبار خانه یافت می‌شوند. پاکسازی منزل از این موجودات به کاهش شدت آلرژی و درمان آن کمک زیادی می‌کند.
برای از بین بردن حساسیت ناشی از این موجودات باید روکش‌ها از قبیل روکش مبل، روبالشتی و روتختی را با آب داغ شستشو داد. علاوه بر این به‌منظور پیشگیری از حساسیت‌های ناشی از این موجودات ریز سطح رطوبت منزل باید بین ۳۰ الی ۵۰ درصد حفظ شود.
جارو زدن منزل در شرایطی که گرد و غبار روی سطوح است، باعث پراکنده شدن گرد و غبار در فضای داخل منزل می‌شود.
اشک مصنوعی در درمان حساسیت و آلرژی چشم
اشک‌های مصنوعی از دیگر راه‌های کاهش شدت و التهاب چشم، خارش دور چشم و به‌طور کلی آلرژی و حساسیت چشمی هستند. اشک مصنوعی با رقیق کردن منبع آلرژن به حذف آن‌ها کمک زیادی می‌کند.
پرهیز از لنزهای تماسی برای تسکین حساسیت و آلرژی چشم
تا زمانی که علائم آلرژی از بین نرفته نباید از لنزهای تماسی استفاده شود. معمولا توصیه می‌شود که افرادی که از داروهای چشمی استفاده می‌کنند تا ۲۴ ساعت از لنزهای تماسی استفاده نکنند.
پرهیز از مالیدن چشمها در تسکین حساسیت و آلرژی چشم
از آنجایی که مالیدن چشمها باعث تولید مواد واکنشی بیشتر می‌شود، برای کاهش التهاب چشم و خارش دور چشم و سایر علائم حساسیت و آلرژی چشمی باید از مالیدن چشم خودداری شود. هرچند با توجه به خارش‌های ایجاد شده در چشم، دست نزدن به چشم و نمالیدن آن کار چندان راحتی نیست.
کمپرس سرد
کمپرس آب سرد به کاهش تحریک چشم و تسکین آن کمک زیادی می‌کند. برای این کار دستمال یا پنبه تمیزی به آب سرد آغشته شده و به مدت ۵ دقیقه روی پلک‌ها قرار داده می‌شود. برای پیشگیری و درمان حساسیت باید این کار چند مرتبه در روز تکرار شود.
علاوه بر این به افراد مبتلا به حساسیت‌های چشمی توصیه می‌شود که یک یا چند تکه یخ را در حوله کتانی تمیزی پیچیده و آن را روی پلک‌های بسته چشم‌هایشان قرار دهند. اجازه دهنده که این یخ‌ها به مدت ۵ الی ۱۰ دقیقه روی پلک ها باقی بمانند. برای مشاهده اثرات آن در درمان باید این کار را ۲ الی ۳ مرتبه در روز تکرار کرد.
کمپرس سرد باعث تسکین سریع حساسیت، درد و خارش می‌شود. علاوه بر این کمپرس سرد در درمان عفونت‌های چشمی نیز موثر است.
درمان‌های دارویی حساسیت و آلرژی چشمی
گاهی به دلیل افزایش شدت آلرژی روش‌های توصیه شده به‌منظور تسکین و التیام آن تاثیر چندانی در درمان ندارد، در چنین مواقعی باید به پزشک مراجعه شود.
داروهای آنتی هیستامین
از شناخته‌شده‌ترین و پرکاربردترین داروها در بهبود علائم آلرژی، داروهای آنتی هیستامین هستند. از جمله واکنش‌های بدن به مواد آلرژن آزادسازی هیستامین است. آزادسازی این مواد در بدن باعث گشاد شدن رگ‌های خونی و افزایش نفوذپذیری دیواره رگ‌ها می‌شود. آبریزش بینی، خارش و آبریزش چشم از جمله علائم آزادسازی هیستامین در بدن به‌شمار می‌روند.
عمل آنتی هیستامین‌ها در بدن در واقع مسدود کردن گیرنده‌های هیستامین است. به این ترتیب واکنش‌های آلرژیک در بدن کاهش پیدا می‌کند.
معمولا تاثیر این داروها در بدن موقت بوده و پس از چند ساعت از بین می‌رود. گاهی افراد چندین بار در طول روز باید از این داروها استفاده کنند. قطره چشمی آنتی هیستامین در واقع از انواع قطره‌های آلرژی چشمی به‌شمار می‌روند.
قطره‌های چشمی ماستوسیت‌ها از جمله قطره‌های آنتی‌هیستامین هستند که از آزاد شدن هیستامین در بدن جلوگیری می‌کنند.
داروهای تثبیت کننده ماست سل
این قبیل داروها باعث تغییر در سلول‌های حاوی هیستامین در بافت‌های مختلف بدن از جمله بخش ملتحمه چشم و پلک می‌شوند. به این ترتیب از انتشار هیستامین و واسطه‌های مرتبط با آن در واکنش‌های آلرژیک جلوگیری می‌شود.
برای مشاهده اثرات کامل تثبیت کننده‌های ماست سل چندین هفته زمان لازم است. به‌همین دلیل به بیماران توصیه می‌شود که مصرف این دارو را قبل از شروع واکنش‌های فصل آلرژی به‌عنوان روشی پیشگیری کننده شروع کنند. به این ترتیب با توجه به پیشگیری از بروز آلرژی نیازی به استفاده از روش‌های درمانی سفت و سخت برای درمان علائم شدید آلرژی نیست.
داروی‌های ضدالتهاب غیراستروئیدی و درمان حساسیت و آلرژی چشمی
داروهای ضدالتهاب استروئیدی که تحت عنوان NSAIDs نیز شناخته می‌شوند، به منظور کاهش تورم، التهاب و سایر علائم مرتبط با ورم ملتحمه آلرژیک فصلی به‌کار می‌روند. به ورم ملتحمه آلرژیک فصلی، زکام فصلی نیز گفته می‌شود.
داروهای استروئیدی مورد استفاده در درمان حساسیت چشمی
گاهی برای درمان علائم حاد آلرژی از قطره چشم کورتیکواستروئید استفاده می‌شود. اما استفاده طولانی مدت از این داروها با عوارضی از قبیل فشار زیاد چشم، گلوکوم و آب مروارید همراه است.
داروهای ضد احتقان چشمی
استفاده از قطره‌های چشمی ضداحتقان به از بین رفتن قرمزی ناشی از واکنش چشم به آلرژن‌ها تاثیرگذار است؛ اما در رفع خارش تاثیری نخواهد داشت.
استفاده از این داروها باعث تنگی عروق خونی روی ملتحمه می شود. قابل ذکر است که افراد مبتلا به گلوکوم زاویه بسته نباید از این دارو استفاده کنند؛ زیرا باعث افزایش فشار چشمی می شود.
درمان آلرژی و حساسیت‌های چشمی در طب سنتی
در طب سنتی نیز از روش های مختلف برای درمان حساسیت های چشمی استفاده می شود. این شاخه از پزشکی نیز همواره طرفداران خود را داشته است. برخی افراد استفاده از روش‌های طب سنتی را به استفاده از داروهای شیمیایی ترجیح می‌دهند. به همین دلیل ما در این بخش به بیان برخی روش‌های درمانی توصیه شده در طب سنتی می‌پردازیم.
ترکیب آب گرم و نمک
ترکیب آب و نمک گرم از ساده‌ترین راه‌های درمان آلرژی چشمی در طب سنتی به‌شمار می‌رود. برای استفاده از این محلول ابتدا آب گرم و نمک با یکدیگر مخلوط شده و سپس حوله، پنبه یا پارچه‌ای نرم و تمیز به این محلول آغشته شده و چشمها با استفاده از آن پاک می‌شوند. ترکیب آب و نمک با هیستامین ها مبارزه می‌کند.
گیاه آلوئه‌ورا
آلوئه‌ورا گیاهی بسیار مفید برای رفع حساسیت‌های مختلف در بدن است. برای استفاده از آلوئه‌ورا در درمان حساسیت‌های چشمی لازم است که مقداری از این ژل روی پلک‌ها پخش شود. پس از قرار دادن ژل‌ها باید چشمها برای مدتی بسته نگه داشته شوند.
خیار
خیار نیز از جمله داروهای خانگی طبیعی برای درمان و تسکین حساسیت و قرمزی چشم‌هاست. خیار به کاهش تورم، التهاب و سوزش ناشی از حساسیت کمک زیادی می‌کند.
برای استفاده از خواص درمانی خیار در تسکین علائم آلرژی چشمی کافیست، خیار را به‌مدت ۱۵ دقیقه در داخل یخچال گذاشته و سپس برش زده شود. بعد هر کدام از برش‌های خیار به‌مدت چند دقیقه روی چشم ها قرار داده شوند.
گل عینک یا گل خوش و خواص آن در درمان حساسیت های چشمی
در سال ۲۰۰۷ در یکی از ژورنال‌های طب جایگزین و مکمل مقاله‌ای منتشر شده که به خواص عصاره گل خوش برای درمان ناراحتی‌های مختلف چشمی از قبیل عفونت، قرمزی و تورم اشاره شده است.
برای استفاده از گل عینک در درمان لازم است که یک قاشق چای خوری گیاه گل خوش با فنجانی آب به‌مدت ۱۰ دقیقه جوشانده شود. پس از خنک شدن، محلول در توری صاف شده و از آب آن برای شستن چشمها استفاده می شود. لازم است که این کار چند مرتبه در روز تکرار شود.
کیسه‌های چای سبز و خواص آن در درمان حساسیت و آلرژی چشم
چای سبز حاوی آنتی‌اکسیدان‌های فراوانی است. آنتی‌اکسیدان به جوانسازی پوست اطراف چشم، کاهش قرمزی و حساسیت چشم کمک می‌کنند، به همین دلیل التهابات چشمی را نیز کاهش می‌دهند.
به این منظور باید کیسه چای سبز حدود ۵ دقیقه در آب خیسانده شده و سپس در یخچال قرار داده شوند. بهتر است کیسه‌های چای سبز خنک برای مدت ۱۰ الی ۱۵ دقیقه روی پلک ها قرار بگیرند.
روغن بابونه
از خواص ضدالتهابی و ضدحساسیت بابونه نیز می‌توان برای رفع حساسیت چشم استفاده کرد. برای این کار لازم است که روغن بابونه هرشب قبل خواب روی پلک‌ها مالیده شده و تا صبح باقی بماند.
روغن نارگیل
اسید لوریک و دیگر عناصر موجود در روغن نارگیل حاوی خواص ضدالتهابی هستند. برای درمان حساسیت‌های چشمی کافیست انگشتان دست به روغن نارگیل آغشته شده و سپس در جهت عقربه‌های ساعت و خلاف جهت آن چند دقیقه چشمها ماساژ داده شوند. روغن باید یک شب روی چشم ها باقی بماند.
راه‌های پیشگیری
همواره پیشگیری بهتر از درمان است. افرادی که سابقه آلرژی داشته و مستعد آلرژی هستند، می‌توانند با رعایت نکاتی ساده احتمال بروز علائم آلرژی را کاهش دهند. برخی از توصیه‌های مراقبتی به‌منظور کاهش احتمال بروز آلرژی به شرح زیر است:
1.تمیز نگه داشتن خانه از گرد و غبار؛
2.پرهیز از خاراندن و مالیدن چشمها به‌ویژه یا دست‌های آلوده و نشسته؛
3.پرهیز از نگهداری حیوانات خانگی؛
4.پرهیز از استفاده از لنز و جایگزین کردن عینک به جای آن؛
5.تنظیم رطوبت هوای منزل و محل کار؛
6.توجه به تهویه هوا و استفاده از فیلترهای تصفیه کننده هوا؛
7.عدم استفاده لوازم آرایشی آلوده و توجه به تاریخ انقضاء لوازم آرایشی؛
8.پرهیز از خوابیدن با آرایش چشمها؛
9.استفاده از لوازم آرایشی معتبر؛
10.پرهیز از به اشتراک گذاشتن لوازم آرایشی با دیگران.
کلام آخر
حساسیت و آلرژی چشمی از جمله بیماری‌های چشمی به‌شمار می‌رود که خطرناک نیستُ اما برای بیماران بسیار آزاردهنده است. در این بیماری علائمی از قبیل تورم پلک، قرمزی و خارش چشم و ریزش اشک در بیماران مشاهده می‌شود.
شایع‌ترین عوامل ایجاد آلرژی چشمی شامل گرده گیاهان، گرد و غبار، دود سیگار، دود وسایل نقلیه، فلس و شوره سر حیوانات خانگی می‌شوند. بدن افرادی که مستعد آلرژی هستند، در شرایطی که در معرض این عوامل محرک قرار بگیرد، برای مقابله با آن‌ها مواد شیمیایی ترشح می‌کند.
پرهیز از قرار‌گیری در معرض آلرژن‌ها برای مقابله با آلرژی‌های چشمی توصیه می‌شود. در عین حال درمان‌های دارویی مختلف از قبیل داروهای آنتی هیستامین، داروهای استروئیدی و غیراستروئیدی و داروهای تثبیت کننده ماست سل هم برای درمان مورد استفاده قرار می گیرند.
سوالات متداول
1.آیا حساسیت و آلرژی چشمی بیماری جدی است؟
حساسیت چشمی مشکل خطرناک و جدی نیست، اما آزاردهنده است. به‌همین دلیل افراد مستعد باید به نکات مربوط به پیشگیری از بروز علائم بیماری توجه داشته باشند. در صورت ابتلا، روش‌های درمانی مختلف نیز به تسریع روند بهبودی کمک زیادی می‌کند.
2.استفاده از داروهای ضدالتهاب استروئیدی در درمان آلرژی چشمی مجاز است؟
داروهای ضدالتهاب استروئیدی از قبیل بتامتازون، پرونیرولون و دگزامازون تاثیر قابل توجهی در درمان حساسیت‌های چشمی دارند؛ اما از آنجایی که مصرف بیش از اندازه این داروها ممکن است، توام با عوارض جدی از قبیل آب مروارید یا کاتاراکت و گلوکوم یا آب سیاه باشد، در صورتی از این داروها برای درمان استفاده می شود که سایر روش‌های درمانی تاثیری در بهبودی روند بیماری نداشته باشد. علاوه بر این استفاده از این داروها نیاز به مجوز پزشک دارد.
3.آیا درمان کامل آلرژی چشمی امکان پذیر است؟
معمولا رعایت نکات مراقبتی و روش‌های پیشگیری علائم آلرژی تا حد زیادی تسکین پیدا می‌کنند، اما در صورتی که فرد در معرض عوامل آلرژی‌زا قرار بگیرد، مطمئنا شاهد بروز علائم آلرژی خواهد بود.
