بیماری های چشم کودکان را بشناسید

بینایی در کودکان به موازات مراحل رشدشان و همانند سایر توانایی‌ها در حال رشد است. در نتیجه موضوعی حساس است و می‌تواند بسیار آسیب‌پذیر باشد. بیماری های چشم کودکان ممکن است روند رشد چشم و عصب‌های مرتبط با بینایی را با مشکل مواجه کنند. در نتیجه در بینایی آینده‌ی آنان اثراتی برگشت‌ناپذیر یا با درمان دشوار برجا بگذارند. در این مقاله انواع بیماری های چشم در کودکان و نکات مرتبط با سلامت چشم آنان را مفصل بررسی می‌کنیم.

بیماری های چشم کودکان و علائم هشدار دهنده

اگرچه تمام انواع بیماری های چشم در کودکان ممکن است علائم آشکار نداشته باشند، برخی هشدارها وجود دارند:

1- در نوزادان: اگر نوزاد شما سه ماهه است، باید بتواند اشیاء را با نگاه دنبال کند. عدم واکنش به اشیائی که در مقابل او حرکت داده می‌شود، می‌تواند نشانه هشداری برای نابینایی باشد. همچنین تا قبل از چهار ماهگی ممکن است علائمی مشابه استرابیسم (چشمان نامیزان) دیده شود. اگر این علائم پس از چهارماهگی همچنان ادامه دارد، باید به پزشک مراجعه کنید.

2-   در کودکان: شکل ظاهری نامعمول در چشم یک عامل هشدار دهنده در این سنین است. همچنین کودکان مبتلا به تنبلی چشم ممکن است ناراحتی خود را بیان نکنند. بینایی این کودکان باید کنترل شود. موارد دیگری که باید به آن‌ها توجه کنید این‌ها هستند:

-         چشمانی که هم‌زمان با هم متمرکز نمی‌شوند و حرکت نمی‌کنند.

-         رنگ سفید یا سفید مایل به خاکستری در مردمک چشم‌ها مشاهده می‌کنید.

-         چشمانی که با سرعت از این سو به آن سو در حرکتند.

-         گزارشی که خود کودک درباره درد چشم، خارش یا ناراحتی می‌دهد.

-         قرمزی چشم که طی چند روز باقی مانده است.

-         مخاط چرکی یا پوسته که در هر دو چشم مشاهده می‌شود.

-         ترشح و آبریزش چشم که غیر معمول است.

-         افتادگی که در قسمت پلک ها وجود دارد و روی چشم را یا قسمتی از آن را می‌پوشاند.

-         چشم‌هایی که بیش از حد به نور حساس هستند.

انواع بیماری های چشم کودکان

سلامت چشم کودکان را مواردی گوناگون تهدید می‌کند. این موارد ممکن است دارای علائم واضح و مشهود باشند. این نیز ممکن است که نشانه‌ی آشکاری نداشته باشند. بنابراین لازم است برای تشخیص به موقع بیماری های چشم کودکان، حتما معاینات دوره‌ای نزد متخصص انجام شود. برخی از مهم‌ترین و شایع‌ترین انواع بیماری های چشم در کودکان را بررسی می‌کنیم.

 چشم ابری یا آب‌ مروارید: 

این حالت، به کدر بودن چشم اطلاق می‌شود. البته چشم ابری یا آب مروارید از انواع معمول بیماری های چشم کودکان نیست. این بیماری معمولا افراد را در سنین بالا دچار می‌کند. اما مشاهده‌ی آن در کودکان نیز غیرممکن نیست. شاید کودک از بدو تولد با آب‌مروارید به دنیا بیاید و شاید بعدا در اثر آسیب مبتلا شود.

نکته‌ای درباره رتینوبلاستوما (سرطان شبکیه یا دیواره ): گاهی (البته به‌ندرت) کدربودن چشم می‌تواند علامت این بیماری باشد. این مورد را پزشک با انجام بررسی‌های لازم تشخیص خواهد داد.

چشم صورتی (ورم ملتحمه): 

از دیگر بیماری های چشم کودکان می‌توان چشم صورتی را برشمرد. زمانی است که سفیدی چشم تحریک می‌شود و به رنگ صورتی درمی‌آید. دو حالت برای چشم صورتی یا ورم ملتحمه متصور است:

-        آلرژیک: این حالت در اثر حساس شدن چشم است و مسری نیست.

-        عفونتی باکتریایی یا ویروسی: باید دقت داشت عفونت چشم کودکان مسری است

این بیماری می‌تواند علت مالش چشم کودکان نیز باشد. پس علائم آن معمولا مشهود است و باید مورد توجه قرار گیرد. اگر کودک مبتلا به ورم ملتحمه یا چشم صورتی شده باشد، باید او را از اجتماع دور نگه دارید. بهترین راه یک هفته نگهداری در خانه در کنار مصرف داروهای تجویزی است.

عفونت چشم کودکان:

چشم صورتی که در بالا توضیح دادیم، یکی از عفونت های چشم است. کودکان ممکن است به علل مختلف دچار عفونت چشم شوند. خصوصا که ممکن است. در مدرسه یا زمین‌های بازی چشم خود را در معرض آلودگی قرار دهند. خشکی چشم کودکان یکی از مواردی است که ممکن است در اثر عفونت رخ دهد. همچنین ممکن است احساس درد یا خارش و سوزش داشته باشند. البته علت سوزش چشم کودکان می‌تواند حساسیت یا بی‌خوابی نیز باشد. اما در صورت تداوم احتمالا در اثر عفونت است. گاهی نیز عفونت چشم خود را با ترشح مخاط چرک نشان می‌دهد. حساسیت به نور نیز از دیگر عوارض عفونت چشم است.

انواع اختلالات بینایی کودکان

اختلالات بینایی نیز در گروه بیماری های چشم کودکان قرار می‌گیرند. برخی دارای شواهد و علائم هستند و برخی نیستند.

تنبلی چشم (آمبلیوپی):

از شایع ترین بیماری های چشم کودکان، تنبلی چشم است. این بیماری به این معناست که در کودک ضعف بینایی وجود دارد و دید طبیعی حاصل نمی‌شود. وقتی کودک دچار عوارضی شده باشد که درمانی برای آن صورت نگرفته باشد، احتمال ابتلا به تنبلی می‌رود. این عوارض می‌توانند عیوب انکساری، استرابیسموس (نامیزان بودن چشم‌ها)، افتادگی پلک‌ها یا آب مروارید باشد. آمبلیوپی ممکن است در یک یا هر دو چشم رخ دهد.

عیوب انکساری:

این مورد شامل دوربینی، نزدیک‌بینی و آستیگماتیسم است. عیوب انکساری از مشکلات و بیماری های چشم کودکان است که شاید آنان را نیازمند عینک‌های قوی کند.

استرابیسموس (نامیزانی چشم‌ها یا چشم ضربدری):

حدود 4 درصد از کودکان مبتلا با این بیماری می‌شوند. این مورد از بیماری های چشم در کودکان، علائم مشهودی دارد. اصطلاحا به حالتی گفته می‌شود که برای مثال یک چشم روبه‌رو را نگاه می‌کند درحالی‌که چشم دیگر جهت دیگری دارد.

دید دوتایی: در اثر استرابیسموس ممکن است کودک مبتلا به دوبینی نیز بشود. یعنی به دلیل عدم انطباق چشم‌ها یک شیء را در دو مکان مختلف می‌بیند. تشخیص مکان حقیقی نیز برای او ممکن نیست. با برخی روش‌ها مانند جراحی، استفاده از عینک مخصوص یا تزریق بوتاکس می‌توان دوبینی را درمان کرد.

اختلال بینایی قشر مغز (CVI):

به دلیل هرگونه ناهنجاری در مرکز بینایی مغز ممکن است اختلال دید رخ دهد. یعنی چشم‌ها نه تنها در نگاه ظاهری بلکه در معاینات چشم‌پزشک نیز سالم هستند. اما مرکز تفسیر دیداری مغز کار خود را به خوبی انجام نمی‌دهد. درنتیجه دید طبیعی مختل می‌شود. به این مورد دقت کنید زیرا علائم ظاهری ندارد اما کودک را دچار مشکل می‌کند.

نیستاگموس:

نوسان غیرارادی و غیرطبیعی چشم است. این حرکات حالت موزون دارند. عضلات چشم ممکن است دچار حرکات بالا و پایین یا چرخشی باشند. نیستاگموس نیز در گروه بیماری های چشم کودکان قرار می‌گیرد اما ممکن است در اواخر عمر نیز مشاهده شود.

انواع بیماری های پلک در کودکان

پتوزیس (افتادگی پلک):

پتوزیس یا افتادگی پلک از انواع بیماری های چشم در کودکان است. این افتادگی گاهی شدید و به شکلی است که مسیر دید را مسدود می‌کند. بنابراین باید جراحی صورت گیرد تا کودک بتواند ببیند.

استای و کالازیون:

این‌ها دو حالت شبیه به هم اما با علت متفاوت هستند. شباهت آن‌ها در ظاهرشان است که هردو توده‌ای متورم در ناحیه پلک هستند. اما تفاوت آن‌ها:

-         استای توده ای سرخ و دردناک است که در اثر عفونت ایجاد می‌شود.

-         کالازیون توده‌ای متورم است که در اثر گرفتگی غدد چربی پدید می‌آید.

بیماری های چشم کودکان و توصیه های دکتر عینک

بسیاری از بیماری های چشم در کودکان به راحتی قابل پیش‌گیری هستند. بسیاری دیگر نیز در صورت تشخیص به موقع درمان آسان‌تری دارند. بنابراین این موارد را همواره به یاد داشته باشید:

1- بررسی دائم و معاینات منظم: بینایی کودکان را از همان سنین پایین تحت مراقبت و بررسی قرار دهید. کارشناسان علاوه بر معاینات دقیق به شما آموزش می‌دهند کنترل بینایی کودک را چگونه انجام دهید.

2-   چشمان کودک را تمرین دهید: روش‌ها و ابزارهایی برای تقویت ادراک بینایی کودکان از سنین کم وجود دارد.

3-  آموزش اصول بهداشت چشم به کودکان: کودکان باید این موارد را از ما یا اولیای مدرسه خود آموزش ببینند و رعایت کنند. برخی از این موارد را یادآوری می‌کنیم:

-         شست و شوی دائم صورت و دست‌ها از مهم‌ترین موارد تأثیر گذار بر بهداشت چشم‌هاست. اگر این موارد رعایت نشود، ممکن است کودک دچار عفونت چشم شود.

-         پرهیز از مالیدن، فشار دادن و هرگونه تماس دست‌ها با چشم، اصولی است که باید مورد توجه باشد.

-         استراحت منظم به چشم ها نیز بهتر است عادتی باشد که نقطه‌ی آغاز آن از کودکی است. خصوصا که بچه‌ها به تماشای تلویزیون و بازی با ابزارهای دیجیتال علاقه دارند.

پرسش و پاسخ

1.خطر عفونت چشم در کودکان چقدر است؟

هرگونه عفونت در کودکان و بزرگسالان باید جدی گرفته شود. عدم درمان به موقع ممکن است مشکلات جدی دیگر به همراه آورد یا موجب نابینایی شود.

2.در صورتی که علائمی در چشم کودک نمی‌بینیم، بازهم جای نگرانی وجود دارد؟

مشاهده‌ی علائم ظاهری تنها همراه با برخی بیماری هاست. این در حالی است که شناخت برخی دیگر از بیماری‌ها نیازمند گزارش مشکلات و ناراحتی‌ها از سوی خود کودک هستند. در برخی دیگر حتی خود کودک نیز ممکن است گزارش و ابراز ناراحتی نداشته باشد. معاینات دوره ای و منظم تحت نظر متخصص ضروری است.

3عدم واکنش دیداری از چه زمانی نگران کننده است؟

پس از سه ماهگی. در صورتی که نوزاد هیچ واکنشی به حرکت اشیاء نشان نمی‌دهد یا تماس چشمی برقرار نمی‌کند، موضوع باید بررسی شود.