بلفارواسپاسم چشم چیست و چه راه‌های درمانی برای آن وجود دارد؟
بلفارواسپاسم چشم نوعی پلک زدن غیر‌معمولی و بسته شدن محکم و غیر‌ارادی پلک است. بلفارواسپاسم بر‌خلاف انقباض عادی چشم، اختلال عصبی نادری است که ممکن است با لرزش سایر عضلات صورت هم همراه شود.
بلفارواسپاسم تأثیری در بینایی یا ذهن بیمار ندارد و تنها هنگامی که انقباض به‌صورت شدید صورت می‌گیرد، چشم‌ها بسته شده و طبیعتاً بینایی نیز مختل می‌شود.
این اتفاق ناشی از اسپاسم عضلانی شدید در اطراف چشم است. بلفارواسپاسم ثانویه پاسخی رایج به مشکلات چشمی یا شرایط تاثیر‌گذار بر اعصاب و روان است، اما بحث ما حول نوع اولیه آن یا همان بلفارواسپاسم ضروری خوش‌خیم، است. این نوع عارضه معمولاً قابل درمان نیست، اما با راهکار‌هایی می‌توان علائم را کم و بیماری را مدیریت کرد.
در ادامه مقاله به بررسی بیشتر این بیماری، علائم، دلایل و درمان‌های آن می‌پردازیم.
آشنایی با بلفارواسپاسم چشم و علائم آن
همان‌طور که گفته شد، بلفارواسپاسم چشم، بسته شدن غیر‌ارادی و ناگهانی پلک‌ها است. دلیل این امر انقباض و اسپاسم عضله پلک است که کنترل پلک را بر‌عهده دارد.
اکثر مردم در هر دقیقه، ۱۰ الی ۲۰ بار پلک می‌زنند؛ این عدد هنگام مطالعه یا کار با صفحه گوشی یا کامپیوتر، کمتر می‌شود. افزایش تعداد دفعات پلک زدن و شدت پلک زدن، بلفارواسپاسم نام دارد. این بیماری نوعی دیستونی کانونی است. دیستونی به معنی انقباض غیر‌عادی، غیر‌ارادی و شدید عضله است.
منظور از کانون هم این است که فقط بر یک منطقه از بدن تأثیر می‌گذارد. در این بیماری، چشم کانون تاثیرات است. ماهیچه‌ای که تحت این انقباض قرار می‌گیرد، از چند ثانیه تا چند دقیقه درگیر خواهد شد.
شدت آن از پلک زدن‌های متوالی و محکم تا شرایط دردناک برای بیمار و بسته شدن پلک که منجر به مختل شدن بینایی می‌شود، متفاوت است. هرگونه پلک زدن و لرزش پلک غیر عادی می‌تواند بلفارواسپاسم چشم نامیده شود.
در موارد بسیار شدید ممکن است چشم بیمار تا ساعت‌ها بسته شده و بینایی او کامل مختل شود. فرد دچار این بیماری به‌خاطر ترس، ممکن است فعالیت‌های روزانه خود مثل رانندگی، ورزش، پیاده‌روی و… را به‌دلیل نابینایی لحظه‌ای، ترک کند.
علائم اصلی بلفارواسپاسم
علائم اصلی این بیماری شامل لرزش پلک و پلک زدن مکرر و شدید کنترل نشده چشم است. این اتفاق اغلب در زمانی که فرد خسته، عصبی یا تحت فشار زیادی است، رخ می‌دهد.
همچنین در برخی موارد وقتی که فرد در معرض نور خورشید یا نور با شدت بالا قرار می‌گیرد، این علائم را بروز می‌دهد. معمولاً هنگام خواب یا تمرکز بر موضوعی، کمتر شاهد این علائم هستیم.
این انقباض کنترل نشده، معمولاً پس از مدتی فروکش کرده و آرام می‌شود. البته با پیشرفت بیماری فرد احساس می‌کند باز کردن پلک برای او غیر‌ممکن شده و تا چندین ساعت به همان حالت باقی می‌ماند. اسپاسم ایجاد شده حتی می‌تواند قسمت‌های دیگر صورت شما را هم درگیر کند.
ممکن است یک یا هر‌دو چشم فرد درگیر شود. با شروع بلفارواسپاسم، معمولاً ابرو‌ها نیز به سمت چشم‌ها کشیده می‌شوند. از نشانه‌های پیشرفت شدید بلفارواسپاسم چشم، اسپاسم در طول ساعات روز و بسته شدن مکرر و طولانی مدت چشم‌ها است.
دلایل اصلی بروز بلفارواسپاسم
بلفارواسپاسم چشم، به‌دلیل عملکرد ضعیف و غیر‌طبیعی بخشی از مغز انسان است که وظیفه کنترل ماهیچه را بر‌عهده دارد. البته تا به این روز پزشکان به‌طور دقیق و قاطع، درباره علت رخ دادن این بیماری اظهار نظر نکرده‌اند.
همچنین ممکن است بر اثر استرس و اضطراب بسیار زیاد، علائم این بیماری تشدید شوند. این احتمال وجود دارد که بر اثر بیماری‌های عصبی مانند سندروم تورت و پارکینسون، این بیماری خود را بروز دهد.
مصرف برخی دارو‌ها تأثیر مستقیمی بر تشدید علائم بلفارواسپاسم چشم دارد؛ حتماً قبل از مصرف هر دارویی با پزشک متخصص مشورت کنید.
همچنین مواردی از به ارث رسیدن این بیماری هم گزارش شده که بسیار نادر و کمیاب است.
از دلایل عمده دیگر بروز این عارضه می‌توان به فشار، کمبود خواب، مصرف کافئین، الکل و کمبود ویتامین و مواد مغذی و ضربه به چشم و همچنین خشکی چشم اشاره کرد.
بلفارواسپاسم چشم چگونه تشخیص داده می‌شود؟
با مراجعه به پزشک، او چشم بیمار را معاینه کرده و علائم را از او می‌پرسد. پزشک از بیمار سابقه پزشکی را هم می‌خواهد. اگر دکتر تشخیص دهد این اتفاق به دلایل عصبی رخ می‌دهد، ممکن است بیمار را به متخصص اعصاب و روان معرفی کند.
در این صورت ممکن است تصویر‌برداری‌هایی از چشم و مغز انجام گیرد. تصویر‌برداری به‌صورت اشعه ایکس، رزونانس مغناطیسی (MRI) و اسکن تومو‌گرافی کامپیوتری (CT اسکن) صورت می‌گیرد.
با این تصویر‌برداری پزشک می‌تواند داخل بدن بیمار را ببیند. باید توجه کرد، گزارش‌های زیادی از تشخیص اشتباه این بیماری وجود داشته است.
دسته‌بندی بیماری بلفارواسپاسم
بلفارواسپاسم چشم، معمولاً بر اساس شدت آن، دسته‌بندی می‌شود. این دسته بندی از قرار زیر است:
1.تیک و پلک زدن متوالی؛ بسیاری از افراد از فرط خستگی یا استرس دچار پرش پلک و پلک‌زدن متوالی می‌شوند. این اسپاسم‌ها آنقدر کوچک و کم هستند که فقط می‌توان آن را احساس کرد و قابل مشاهده نیستند. درمانی برای این نوع اسپاسم‌ها وجود ندارد و معمولاً پزشکان به آن بلفارواسپاسم نمی‌گویند، اما از نظر فنی می‌توان آن را نوعی بلفارواسپاسم نامید؛
2.بلفارواسپاسم؛ نوع شدید‌تر مورد بالا که پزشکان آن را بلفارواسپاسم می‌نامند. بسته شدن شدید پلک و فشردن محکم آن است؛
3.سندروم میگ؛ در این سندروم فرد دارای حرکات غیر‌ارادی و تکراری پلک است که می‌تواند دهان و فک را هم درگیر کند. در این حالت دهان فرد باز و بسته می‌شود. ممکن است لب‌های او جمع شده و زبانش از دهان خارج شود.
درمان بلفارواسپاسم چشم چگونه است؟
همان‌طور که گفته شد درمان قطعی برای بیماری بلفارواسپاسم چشم وجود ندارد، اما به کمک روش‌هایی می‌توان عوارض و علائم آن را کمتر کرد. درمان‌ها به بخش‌های زیر تقسیم‌بندی می‌شوند.
اقدامات خود درمانی
استفاده از عینک تیره و دودی می‌تواند محرک‌ها را کاهش داده و شرایط را برای دیگران آشکار نکند. برخی اقدامات فردی مثل لمس و کشیدن پلک، فشار دادن گردن، صحبت کردن، خمیازه کشیدن و آواز خواندن می‌تواند اثر‌گذار باشد.
مدیریت استرس و اضطراب
علائم بلفارواسپاسم چشم در زمان استرس فرد شدید‌تر می‌شوند. با آموزش مدیریت ترس و استرس، می‌توان تا حد زیادی جلوی بروز علائم را گرفت. مشورت با روان‌پزشک یا متخصص اعصاب و روان می‌تواند گزینه خوبی باشد.
تزریق بوتاکس بوتولینوم نوع آ
سم بوتولینوم نوع آ توسط نوعی باکتری ساخته می‌شود. وقتی این سم تزریق شود، سیستم پیام‌رسانی به عصب‌ها مختل شده و باعث فلج شدن ماهیچه می‌شود.
در این روش چندین تزریق در بالا و پایین چشم صورت می‌گیرد. بین ۱ تا ۴ روز طول می‌کشد تا تزریق بوتاکس نتیجه‌بخش شود. نتیجه نهایی و دلخواه معمولاً بعد از یک هفته اتفاق می‌افتد.
درمان به این روش حدود ۴ ماه به طول می‌انجامد. تزریق سم بوتولینوم در ۹۰ درصد مواقع اثربخش است و بیماران از نتیجه راضی هستند.
عوارض موقتی این نوع درمان برای بلفارواسپاسم چشم شامل، خشکی چشم، افتادگی پلک و دو‌بینی است. همچنین در برخی بیماران تاری دید موقتی گزارش شده است. در این موارد قطره‌های اشکی تجویز می‌شوند که عوارض را کاهش دهند و روند بهبودی به خوبی طی شود.
تجویز برخی دارو‌ها برای بلفارواسپاسم چشم
گاهی اوقات از دارو‌هایی مانند لیتیوم و دیازپام استفاده می‌شود، اما میزان نتیجه‌بخشی آن‌ها متفاوت است. هیچ داروی خاصی برای درمان این بیماری وجود ندارد. زیرا ممکن است دارویی برای فردی مناسب بوده و برای فردی دیگر حساسیت‌زا باشد و علائم را تشدید کند.
جراحی، روش درمانی دیگر
جراحی شامل برداشتن قسمتی یا همه ماهیچه و عضلات چشم و ابرو است. این ماهیچه‌ها در پلک زدن دخیل هستند. این روش زمانی پیشنهاد می‌شود که تزریق بوتاکس نتیجه مناسبی نداشته باشد.
همچنین در برخی افراد ممکن است نیاز به چندین عمل جراحی متوالی باشد. این جراحی ۸۰ درصد موفقیت‌آمیز بوده و بیماران بعد از طی دوران نقاهت، به زندگی عادی و روز‌مره خود برمی‌گردند.
عوارض بلفارواسپاسم بر بدن
بلفارواسپاسم چشم علاوه بر درگیر کردن چشم، در موارد شدید‌تر، دیگر نقاط صورت را نیز درگیر می‌کند؛ مانند زبان، ابرو و دهان.
همچنین ترس دائمی و عدم احساس امنیت نیز می‌تواند بر اعصاب و روان فرد بیمار تأثیر زیادی داشته باشد و او را از فعالیت‌های معمولی محروم کند.
کدام درمان را انتخاب کنیم؟
این بستگی به شدت و قدرت بیماری شما دارد. رایج‌ترین روش، تزریق بوتاکس بوتولینوم است. معمولاً دارو‌ها تأثیر کمتری در این بیماری دارند و حتی باعث عوارض جانبی مثل خواب‌آلودگی و خشکی دهان می‌شوند.
از درمان سر‌خود بپرهیزید و از پزشک متخصص کمک بگیرید.
روش‌های پیشگیری از بلفارواسپاسم چشم
متأسفانه روش دقیق و مشخصی برای جلوگیری از این بیماری وجود ندارد. اما می‌توان با کنترل اعصاب در زمان استرس و مشورت با روان‌شناس کمک زیادی به جلوگیری از این بیماری طاقت‌فرسا کرد.
زندگی با بلفارواسپاسم چشم
این بیماری، اختلالی مادام‌العمر است. با مشورت از پزشک خود در‌مورد چگونگی کاهش علائم، مطلع شوید.
ممکن است طی بیماری متوجه شوید که در چه شرایطی وضع شما بدتر می‌شود، سعی کنید با شناسایی این شرایط خود را در معرض آن‌ها قرار ندهید.
نکات پایانی در مورد بیماری بلفارواسپاسم
این بیماری معمولاً در نور شدید یا هنگام تماشای تلویزیون رخ می‌دهد. معمولاً هر دو چشم را درگیر می‌کند، ولی علائم از یک چشم شروع می‌شوند.
بلفارواسپاسم چشم، معمولاً در شب اتفاق نمی‌افتد یا به‌صورت خیلی نادر وجود دارد. اگر همراه با سوزش چشم باشد، می‌توان حدس زد که از نوع خفیف و بدون نیاز به درمان آن است.
رانندگی، خستگی و استرس و عوامل محیطی مثل دود و گرد و غبار می‌توانند این بیماری را تشدید کنند.
تمرکز روی کتاب یا نوشته ممکن است برای فردی بهتر و برای فردی دیگر اوضاع را بدتر کند.
اکثر افراد معمولی هنگام مکالمه و صحبت کردن بیشتر پلک می‌زنند، ولی افراد دچار بیماری بلفارواسپاسم در این مواقع کمتر پلک می‌زنند.
نتیجه‌گیری
بیماری بلفارواسپاسم چشم درمان خاص و مشخصی ندارد و با رعایت نکاتی که در بالا اشاره شد، می‌توان تا‌حد از آن جلوگیری کرد یا در صورت مبتلا شدن عوارض را کاهش داد.
اگر هر کدام از علائم گفته شده در متن بالا را در خود یافتید، حتماً سریعاً به پزشک مراجعه کنید؛ زیرا تعویق مراجعه به پزشک می‌تواند باعث شدید‌تر شدن بیماری و گاه از دست رفتن بینایی به‌صورت موقتی شود.
به‌طور کلی بررسی وضع بینایی شما به‌طور سالیانه بسیار مهم است. حتماً در بازه‌های زمانی مشخص به چشم پزشک مراجعه کنید تا از سلامت وضع چشمی و بینایی خود اطمینان حاصل کنید.
سؤالات متداول
1.آیا در صورت ابتلا به بلفارواسپاسم چشم، می‌توانم رانندگی کنم؟
باید گفت در برخی از کشور‌ها، رانندگی با داشتن این بیماری ممنوع است. اگر حس کردید علائم این بیماری را دارید به پزشک مراجعه کنید. پزشک می‌تواند بهترین تصمیم را برای شما بگیرد.
2.آیا درمان مشخصی برای بلفارواسپاسم چشم وجود دارد؟
خیر، اما می‌توان با روش‌هایی مثل تزریق بوتاکس عوارض آن را به شدت کاهش داد و حتی از بین برد.
3.راه جلوگیری از بلفارواسپاسم چشم چیست؟
راه مشخصی برای پیشگیری از این بیماری وجود ندارد، اما می‌توان با رعایت نکاتی که باعث سلامت اعصاب و روان می‌شوند، تا حدی جلوی بیماری را گرفت.
