آیا به نزدیک بینی و دوربینی همزمان دچار می شویم؟

مشکلات بینایی معمولا ناشی از تغییرحالتی در چشم هستند که سبب می‌شوند نور در جای صحیح تمرکز نیابد. شایع‌ترین مشکلات بینایی که با عنوان عیوب انکساری شناخته می‌شوند، نزدیک بینی و دوربینی هستند. برای برخی این پرسش مطرح است که آیا نزدیک بینی و دوربینی همزمان امکان‌پذیر است؟ این پرسش می‌تواند ابعاد گوناگون داشته باشد که دکتر عینک در این مقاله به بررسی آن خواهد پرداخت. اما پیش از هر چیز باید دست کم به طور اجمالی بدانیم منظور از دوربینی و نزدیک بینی چشم چیست.

تعریف دوربینی و نزدیک بینی

می‌دانیم بینایی حاصل تمرکز نور به طور مستقیم بر شبکیه است. اگر نور به جای آن‌که مستقیما روی خود شبکیه تمرکز یابد، بر پشت یا جلوی آن متمرکز شود،  فرد دچار مشکل بینایی می‌شود.

نزدیک بینی یعنی چه؟

زمانی که نور به جای شبکیه در جلوی آن متمرکز می‌شود، نزدیک بینی رخ می‌دهد. این حالت در شرایطی رخ می‌دهد که طول فیزیکی چشم از طول نوری بیشتر باشد. در چنین شرایطی فرد اشیای نزدیک را با وضوح و اشیای دور را تار و مبهم می‌بیند. نزدیک بینی می‌تواند از سنین کودکی و نوجوانی آغاز شود و در سنین بالاتر شدت یابد.

دوربینی (hyperopia)

وقتی تصویر در پشت شبکیه تمرکز می‌یابد، دوربینی رخ می‌دهد. در شرایطی که کره چشم کوچک باشد، یا در قدرت تمرکز تصویر ضعف وجود داشته باشد، فرد دچار دوربینی می‌شود. علائم دوربینی چشم این است که فرد اجسام دور را خوب و واضح می‌بیند. در حالی که در مشاهده‌ی اجسام نزدیک، دچار تاری دید است. دوربینی می‌تواند از بدو تولد وجود داشته باشد.

به صورت اجمالی و کلی دانستیم منظور از دوربینی و نزدیک بینی چشم چیست. حال ببینم آیا ممکن است این دو باهم در یک فرد باشند یا همزمان رخ دهند؟

این توضیح را لازم می‌دانیم که دوربینی دو نوع است. نوع هایپروپیا را توضیح دادیم. نوع دیگر دوربینی پرسبایوپیا (presbyopia) است که در سنین بالا رخ می‌دهد. به این نوع دوربینی، پیرچشمی هم گفته می‌شود. ممکن است هرنوع دوربینی با پیرچشمی یکی دانسته شود. اما این اشتباه است. علائم دوربینی از نوع پیرچشمی پس از ۴۰ سالگی بروز پیدا می‌کند. در حالی که دوربینی هایپروپیا می‌تواند از بدو تولد باشد.

داشتن عیب انکساری به این معنا نیست که چشمان شما «بد» یا «ضعیف» هستند. می‌بینیم که برخی از افراد قد بلند و برخی دیگر کوتاه قد هستند. برخی از آنها دست های کوچک و برخی دیگر دارای پاهای بزرگ دارند. افرادی نیز دارای کره چشم بزرگ و نزدیک بین هستند و افرادی دارای کره چشم کوچک و دوربین هستند. هیچ کس حتی با نگاه کردن به شما نمی تواند بفهمد که کره چشم شما کوچک یا بزرگ است.

آیا نزدیک بینی و دوربینی همزمان در یک چشم ممکن است؟

با توجه به تعریف نزدیک بینی و دوربینی هایپروپیا، هریک از حالات در اثر شرایط فیزیکی متفاوتی رخ می‌دهد. بنابر نظر کارشناسان و متخصصان ممکن نیست در یک چشم، نزدیک بینی و دوربینی هایپروپیا همزمان باشد.

این‌که چشم نزدیک بین و دوربین داشته باشید، با این‌که نزدیک بینی و دوربینی داشته باشید تفاوت دارد. چشم نزدیک بین و دوربین در ساختار و شکل فیزیکی باهم تفاوت دارند.

گفتیم دوربینی هایپروپیا وقتی ایجاد می‌شود که کره چشم کوچک‌تر از حد معمول باشد. در حالی که پیرچشمی زمانی رخ می‌دهد که چشم به دلیل کهولت سن، سخت و انعطاف‌ناپذیر می‌شود. بنابراین عدسی نمی‌تواند تصاویر را به نحو صحیح روی شبکیه متمرکز کند.

در نزدیک بینی در درجه اول با کره چشم بسیار بزرگ یا بلند روبه‌رو هستیم.  یک فرد نزدیک بین به نوعی لنز برای کمک به دید در فاصله‌ی دور نیاز دارد. یک نکته خوب در مورد نزدیک بینی این است که وقتی فرد به سن بلوغ برسد، می تواند عینک خود را برداشته و از نزدیک ببیند. این به این دلیل است که فاصله‌ی نزدیک ، تمرکز طبیعی و پیش فرض یک چشم نزدیک بین است. اما اگر ابزار تصحیح نزدیک بینی (عینک یا لنز) را برای مشاهده‌ی دور قرار دهید، اشیای نزدیک را تار می‌بینید. این تاری از نوع پیرچشمی است.

آیا نزدیک بینی و دوربینی همزمان در دو چشم مختلف رخ می‌دهد؟

احتمال این‌که یک فرد در یک چشم نزدیک بین و در چشم دیگر دور بین باشد، وجود دارد. هرچند این مورد نیز نامعمول است و نادر تلقی می‌شود. برای توصیف این وضعیت از دو اصطلاح پزشکی استفاده می شود: آنیزومتروپیا و آنتی متروپیا.

آنیزومتروپیا وضعیتی است که در آن دو چشم قدرت انکساری (خم شدن نور) متفاوتی دارند. البته در شرایطی که این تفاوت زیاد باشد. تشخیص این که شما مبتلا به این نزدیک بینی و دوربینی همزمان هستید، به عهده‌ی چشم‌پزشک است. اگر او آنیزومتروپیا را تأیید می‌کند یعنی قدرت عدسی یک چشم شما با قدرت عدسی در چشم دیگر متفاوت است. این تفاوت در نسخه عینک شما معمولاً به صورت دو دیوپتر یا بیشتر است.

در ناهمسانی انکساری (anisometropia)، هر دو چشم ممکن است نزدیک بین باشند، هر دو ممکن است دور بین باشند، یا یک چشم نزدیک بین و دیگری دور بین باشد. مورد سوم یک وضعیت خاص‌ از نزدیک بینی و دوربینی همزمان است که به نام آنتی متروپیا شناخته می‌شود.

از منظر تخصصی، تعریف دقیق آنتیمتروپیا  نزدیک بین بودن یک چشم و دوربینی چشم دیگر است. با این حال بسیاری از چشم‌پزشکان از واژه آنیزومتروپیا برای این بیماری استفاده می کنند.

علائم آنیزومتروپی یا نزدیک بینی و دوربینی همزمان چیست؟

فرد مبتلا به آنیزومتروپیا یا آنتی متروپیا در فواصل مختلف، تاری نابرابر را در دو چشم تجربه می کند. همچنین، شایع است که آنیزومتروپی اصلاح نشده باعث ادراک عمق ضعیف، سردرد، سرگیجه و حتی حالت تهوع شود.

در بسیاری از موارد، مغز به سرعت چشمی را که عیب انکساری کمتری دارد، ترجیح می‌دهد تا علائم را کاهش دهد. این موضوع می تواند منجر به ایجاد آمبلیوپیا (amblyopia) در چشم دیگر شود. آمبلیوپیا عبارت از تاری دید در اثر کم به کار گرفتن چشم یا تنبلی چشم است.

هنگامی که عیوب انکساری نابرابر با عینک تصحیح می شود، فرد مبتلا به نزدیک بینی و دوربینی همزمان احساس می‌کند اجسامی که با یک چشم می‌بیند، بزرگتر یا کوچکتر از اشیای مشابهی هستند که در چشم دیگر مشاهده می شوند. این تفاوت در اندازه تصاویر را آنیسیکونیا (aniseikonia) می نامند. این نیز می تواند مشکلاتی را در درک عمق، سردرد، سرگیجه و بینایی دشوار ایجاد کند.

درمان آنیزومتروپی

تشخیص و درمان زودهنگام این عارضه بسیار مهم است. اگر درمان زود انجام شود، مغز چشم ضعیف را نادیده نمی گیرد و باعث آمبلیوپیای برگشت ناپذیر نمی شود. معاینات اجباری چشم برای کودکان پیش دبستانی و دبستان انجام می‌شود. این معاینات برای رفع آنیزومتروپی و تضمین رشد طبیعی بینایی ضروری است.

عینک ها اغلب راه حل مناسبی برای اصلاح نزدیک بینی و دوربینی همزمان نیستند. به همین علت لنزهای تماسی معمولاً به عنوان درمان مناسب‌تر استفاده می‌شوند. این  موضوع برای کودکان خردسال نیز صادق است.

لنزهای تماسی بسیار نازک هستند و مستقیماً روی سطح چشم قرار می گیرند. پس آنیسیکونیا را کم یا به حد صفر می رسانند. در نتیجه دید راحت تر و طبیعی تری نسبت به عینک ایجاد می کنند.

پرسش و پاسخ

1.آیا نزدیک بینی و دوربینی همزمان در یک چشم ممکن است؟

بر اساس دلایل علمی چنین حالتی در ی چشم غیر ممکن است زیرا یک چشم نمی‌تواند همزمان کره کوچک و بزرگ داشته باشد.

2.نزدیک بینی و دوربینی همزمان چگونه ممکن است؟

هنگامی که نزدیک بینی و دوربینی همزمان در دو چشم مختلف باشد، امکان پذیر است. یعنی یک چشم دوربین و یک چشم نزدیک بین باشد. این حالت را آنتی متروپیا می‌گویند.

3.آیا دوربینی همان پیرچشمی است؟

خیر. اگرچه پیرچشمی همراه با دوربینی و مشکلاتی در نزدیک بینی است، نمی‌توان آن را دوربینی دانست. دوربینی در اثر بزرگ بودن کره چشم ایجاد می‌شود و می‌تواند از بدو تولد وجود داشته باشد. درحالی‌که پیرچشمی بعد از چهل سالگی رخ می‌دهد. ضمنا پیرچشمی به دلیل ضعف عضلات چشم در متمرکز ساختن تصویر و نداشتن انعطاف لازم است.

4.درمان آنتی متروپیا چیست؟

معمولا عینک راه حل خوبی برای اصلاح نیست. بهترین روش استفاده از لنز است.