آشنایی با دلایل و روش‌های درمان پرش پلک

پرش پلک در علم پزشکی به معنی اسپاسم یا گرفتگی عضلات در ناحیه چشم است که با پلک زدن‌های غیرارادی، تکراری و غیرقابل کنترل همراه است. این عارضه در برخی حالات آزاردهنده بوده و غالبا در پلک بالایی رخ می‌دهد. اسپاسم‌های عضلانی می‌تواند ماهیچه‌های هر دو پلک را درگیر کند. این حالت معمولا هر چند ثانیه یک بار ایجاد شده و حدود یک تا دو دقیقه طول می‌کشد. میوکیمیای اسپاسمی یا کشش پلک ناخواسته و تکرارشونده در قسمت بالایی پلک به وجود می‌آید. اما ممکن است این حالت را در هر دو پلک خود تجربه کنید.

در اغلب حالات این عارضه بسیار خفیف است و ممکن است مانند پلک زدن معمولی باشد، پس نمی‌توانید آن را احساس کنید. اما در برخی افراد شدت اسپاسم‌های عضلانی به اندازه‌ای قوی است که می‌تواند هر دو پلک را درگیر و مختل کند. بررسی‌ها نشان می‌دهند اغلب انسان‌ها در طول زندگی خود با انقباض‌های عضلانی جزئی در پلک مواجه می‌شوند. دلال مختلفی برای بروز آن وجود دارد و می‌توانید با برخی روش‌ها از بروز چنین حالتی جلوگیری کنید. برای اینکه با تمام دلایل، درمان و راه‌های پیشگیری از پریدن پلک آشنا شوید با ما همراه باشید.

نبض چشم

نبض چشم یا میوکیمیا عارضه‌ای است که تنها پلک چشم را درگیر می‌کند. پریدن پلک چشم حالتی بسیار شایع است و اغلب افراد در طول عمر خود حداقل یک بار با این عارضه مواجه می‌شوند. احتمال درگیر شدن همزمان پلک بالا و پایین وجود دارد اما در این عارضه پرش پلک به‌صورت همزمان در دو چشم رخ نمی‌دهد. این حال می‌تواند از خفیف تا آزاردهنده تغییر کند. در اغلب افراد، تیک عصبی چشم در مدت‌زمانی کوتاه برطرف شده اما ممکن است در همان روز یا روزهای آینده چندین مرتبه درمان شود.

بلفارواسپاسم یکی دیگر از حالت‌های پرش یا تیک عصبی پلک است. در این عارضه، اسپاسم‌های اولیه خوش‌خیم هستند و با افزایش تعداد چشمک زدن در هر دو چشم ایجاد می‌شوند. در برخی موارد ممکن است مانع بسته شدن پلک‌ها شود. این عارضه در مقایسه با سایر دلایل پرش یا نبض پلک شدت شیوع و بروز کمتری دارند. اما مواردی که شدت زنش‌های چشم افزایش پیدا کند می‌تواند بر تمام جنبه‌های زندگی تاثیر منفی داشته باشد.

یکی دیگر از انواع نبض پلک اسپاسم همی فاسیال یا گرفتگی عضلات نیمه صورت نام دارد. در چنین حالتی معمولا عضلات یک طرف صورت دچار پرش یا لرزش می‌شوند و می‌تواند پلک‌ها را نیز تحت تاثیر قرار دهد.

علت پرش پلک

دلایل مختلفی برای بروز این عارضه وجود دارد. اولین و مهم‌ترین عامل استرس است. استرس می‌تواند سبب اختلال در عملکرد سیستم عصبی و ایمنی بدن شود. یکی ا علائم افزایش استرس در برخی افراد پرش یا نبض پلک است. افرادی که فشار بیشتری به چشم‌های خود وارد می‌کنند بیشتر به تیک‌های عصبی ناحیه چشم مبتلا می‌شوند. توصیه می‌شود که افراد عینکی حتما برای مطالعه و انجام کار از عینک خود استفاده کنند. حتما معاینات چشم پزشکی منظم برای بررسی وضعیت چشم خود داشته باشید.

بعد از 20 دقیقه نگاه کردن به صفحه‌نمایش کامپیوتر، گوشی یا لپ‌تاپ حتما از به جایی غیر از صفحه‌نمایش نگاه کنید. آلرژی‌های چشمی، بی‌خوابی، خستگی، کمبود ویتامین، خشکی چشم، حساسیت به نور، بروز ناخنک‌های چشمی، ابتلا به بیماری‌هایی مانند فلج بل یا پارکینسون برخی از دلایل اصلی پرش چشم است. به‌صورت کامل به بررسی هر یک از آنها می پردازیم.

پرش پلک در اثر مصرف بیش از حد کافئین

اگر میزان مصرف قهوه شما بیش از حالت معمولی است، می‌تواند علت اصلی نبض چشم شما کافئین موجود در آن باشد. بررسی متخصصان بینایی سنجی آمریکا نشان می‌دهد که کافئین محرکی است که سبب افزایش سوخت‌و‌ساز بدن و بالا رفتن ضربان قلب می‌شود. در اثر افزایش سوخت‌و‌ساز بدن، فعالیت برخی اندام‌ها افزایش پیدا خواهد کرد که نتیجه آن نبض یا تیک عصبی چشم است. ماهیچه‌هایی که حساسیت بیشتری به کافئین دارند واکنش بیشتری به این ماده نشان می‌دهند.

استرس

واکنش افراد مختلف در مقابل استرس متفاوت است. یک از واکنش‌های طبیعی بدن انسان در برابر استرس و تنش، پرش پلک است. اگر، عامل اصلی نبض پلک‌های شما استرس است باید بررسی‌های کامل را انجام دهید تا متوجه شوید دلیل اصلی بروز استرس چیست. سعی کنید آن عامل را برطرف کنید. در چنین حالتی می‌توانید تیک‌های عصبی چشم خود را درمان کنید. ورزش یوگا و مدیتیشن دو راهکار موثر در کنترل میزان استرس و درمان مشکلات ناشی از آن است. 

حساسیت

در بدن افرادی که به ماده یا محرک خاصی آلرژی دارد ترشح هیستامین افزایش می‌یابد. این ماده سبب افزایش واکنش و پاسخ بدن به ماده محرک می‌شود. یکی از واکنش‌های عادی بدن به افزایش میزان هیستامین نبض پلک است. در برخی موارد ممکن است این عارضه به‌صورت تورم یا خارش چشم ظاهر شود. استفاده از قطره‌های چشمی در درمان تیک‌های عصبی ناشی از هیستامین موثر است.

خواب ناکافی علت پرش پلک

 پلک یکی از حساس‌ترین عضلات بدن است. هر گونه تغییر یا اختلال در عملکرد بدن می‌تواند بر پلک‌ها تاثیر بگذارد. خواب ناکافی سبب اختلال در عملکرد سیستم ایمنی و عصبی بدن شده و می‌تواند زمینه‌ساز بروز اسپاسم‌های عضلانی در ناحیه پلک شود. متخصصین می‌گویند زمانی که به اندازه کافی نمی‌خوابید پلک شما احساس خستگی کرده و پرش‌های ناگهانی در آن ایجاد می‌شود. برای کنترل این عارضه بهتر است 8 ساعت در شبانه‌روز بخوابید. از نظر پزشکی خواب شب برای کمک به بهبود عملکرد اندام‌های بدن موثر است. بهتر است فعالیت‌های خود را به‌گونه‌ای تنظیم کنید که وقت کافی برای خواب در شب داشته باشید.

نیاز به تعویض عینک

اگر هنگام استفاده از گوشی یا لپ‌تاپ متوجه پرش‌های ناگهانی پلک می‌شوید، این حالت می‌تواند هشدار‌دهنده باشد. چنین حالتی نشان می‌دهد که وضعیت چشم شما تغییر کرده است. زمانی که چشم ضعیف‌تر شود برای تمرکز فشار بیشتری بر عضلات چشم وارد می‌شود. این فشار معمولا به‌صورت اسپاسم یا پرش پلک ظاهر خواهد شد. متخصصین بینایی سنجی معتقد هستند بررسی منظم وضعیت بینایی چشم‌ها در درمان یا پیشگیری از نبض چشم موثر است.

ابتلا به تومور

احتمال اینکه تیک‌های عصبی پلک نشان‌دهنده ابتلا به تومور باشند بسیار ضعیف است. با این حال، در برخی موارد نادر رابطه‌ای مستقیم بین اسپاسم‌های عضلانی ناحیه پلک و ابتلا به تومور وجود دارد. در صورت تشدید این عارضه بهتر است پزشک معالج تمام احتمالات را بررسی کند. اگر، دلایل فوق سبب بروز اسپاسم‌های نباشد بهتر است آزمایش دقیق خون انجام شود. پس از بررسی نتایج آزمایش پزشک تخصیص می‌دهد که آیا مراجعه به پزشک اعصاب ضروری است یا خیر.

در برخی موارد ممکن است زنش یا انقباض‌های پلک ناشی از سایر مشکلات چشمی باشد. عارضه‌هایی مانند التهاب پلک یا بلفاریت، حساسیت به نور، ناخنک و خشکی چشم برخی از دلایل اسپاسم عضلانی در ناحیه پلک هستند. بین ابتلا به برخی بیماری‌ها و زنش پلک نیز رابطه‌ای مستقیم وجود دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد احتمال بروز انقباضات پلک در افراد مبتلا به بیماری پارکینسون، فلج بلو بیماری دیستونی بیش از سایر افراد است.

حالت‌های مختلف نبض زدن چشم

در یک دسته‌بندی کلی می‌توان این عارضه را به سه نوع مختلف تقسیم کرد.

پرش جزئی پلک

پرش پلک در حالت جزئی با خواب ناکافی، خستگی، استرس، مصرف نوشیدنی‌های الکلی و کافئین دارد. در برخی موارد، این عارضه در اثر تحریک قرنیه یا ناحیه ملتحمه ایجاد می‌شود. در برخی موارد نیز علت اصلی بروز این عارضه ناشناخته باقی می‌ماند. اما بررسی‌ها نشان می‌دهند که پرش‌های جزیی پلک معمولا بی‌ضرر هستند.

بلفاروپلاسم یا انقباض پلک خوش‌خیم

بلفاروپلاسم خوش‌خیم معمولا در اواسط یا اواخر دوران بزرگسالی شروع شده و به‌مرور بر شدت آن افزوده می‌شود. احتمال ابتلا به این عارضه در زنان دوبرابر مردان است. این عارضه معمولا با تحریک بیش از حد چشم و چشمک زدنهای مکرر آغاز می‌شود. عوامل مختلفی می‌تواند در بروز یا تشدید این عارضه موثر باشد. تماس مستقیم با نور، گردوخاک یا آلاینده‌های محیطی، استرس، خواب ناکافی و خستگی در بروز بلفاروپلاسم خوش‌خیم موثر هستند.

این عارضه حالت پیش‌رونده دارد و در صورت افزایش وخامت آن، بیمار به‌شدت به نور حساس می‌شود. ابتلا به تاری دید و انقباض سایر عضلات صورت نیز در صورت تشدید این عارضه به وجود می‌آید. در برخی بیماران، شدت این عارضه آنقدر زیادی است که پلک ساعت‌ها بسته می‌ماند. بررسی‌ها نشان می‌دهد دلیل اصلی بروز این عارضه ترکیبی از عوامل محیطی و ژنتیکی است. در برخی از موارد انقباضات خوش‌خیم به صورت کاملا تصادفی ایجاد می‌شود. اما، احتمال بروز چنین اسپاسم‌هایی در افرادی با سابقه وراثتی بیش از سایر افراد است.

پرش پلک در اثر اسپاسم نیمه صورت یا همی فاسیال

پرش پلک همی فاسیال عارضه‌ای بسیار نادر است  سبب گسترش اسپاسم‌ها به سایر عضلات صورت می‌شود. در این بیماری احتمال اسپاسم در عضلات اطراف دهان نیز وجود دارد. برخلاف سایر عوامل تحریک‌کننده زنش پلک، انقباضات در این عارضه تنها در یک طرف صورت رخ می‌دهد. 

راهکارهایی برای توقف نبض زدن چشم

برای برطرف کردن این عارضه، در گام اول باید تغییرات اساسی در سبک زندگی خود ایجاد کنید. اگر تصور می‌کنید استرس و کم‌خوابی دو عامل اصلی انقباضات پلک شما است، باید برنامه خواب خود را تنظیم کرده و از تمام عوامل تنش‌زا دوری کنید. میزان مصرف کافئین، توتون، نوشابه‌های الکلی را به حداقل برسانید. زمان استفاده از وسایل الکترونیکی مانند گوشی، لپ‌تاپ یا کامپیوتر را کاهش دهید. اگر حس می‌کنید خشکی بیش از حد سبب پرش‌های ناگهانی چشم شما می‌شود استفاده از قطره های اشک مصنوعی را در برنامه خود قرار دهید.

برای افرادی که به بلفاروپلاسم خوش‌خیم مبتلا هستند درمان‌های دیگری از حمله طب سوزنی، تغذیه درمانی، هیپنوتیزم و کایروپراکتیک در درمان پرش پلک موثر خواهد بود. اگر این روش‌ها در کاهش یا درمان انقباضات خوش‌خیم پلک موثر نباشد باید از روش جراحی استفاده کنید. در افرادی که به اسپاسم‌های همی فاسیال مبتلا هستند تنها راه درمانی برای کاهش فشار وارد شده به اعصاب صورت و پلک روش جراحی است.

درمان‌های خانگی پرش پلک

چشم خود را گرم کنید. مقداری آب جوشیده و گرم را با استفاده از یک حوله و دستمال نرم روی پلک بگذارید. این روش کمک میک ند که عملکرد ماهیچه‌های ناحیه پلک بهتر شود. بهتر است حوله را چند دقیقه روی چشم قرار داده و ماساژ دهید. این حرکت را چند بار در روز تکرار کنید.

موز بخورید. موز حاوی مقادیر زیادی پتاسیم است. که می‌تواند در پیشگیری از انقباضات پلک موثر باشد.

سیب زمینی نیز در درمان پرش‌های پلک مفید است. سیب زمینی را پوست گرفته به ورقه‌های نازک تبدیل کرده و مدت 15 دقیقه روی چشم خود قرار دهید.

خیار را فراموش نکنید. یکی از گیاهانی که در درمان سنتی زنش و انقباض‌های پلکی کاربرد دارد خیار است. چند ورقه نازک خیار را روی پلک‌های خود قرار دهید و منتظر بمانید تا دمای آن به دمای محیط برسد. سعی کنید این روش را چندین مرتبه تکرار کنید.

مصرف کلسیم در درمان انقباضات چشم بسیار مفید است. مصرف مقدار کافی کلسیم برای تقویت اعصاب و بهبود عملکرد سیستم ایمنی بدن مهم است. سعی کنید مصرف موادی مانند ماست، شیر، پنیر و آب پرتقال را در برنامه روزانه خود قرار دهید.

منیزیم مصرف کنید. یکی دیگر از عناصری که در درمان پرش پلک و کمک به بهبود عملکرد عضلات چشم کارایی بالایی دارد منیزیم است. این عنصر می‌تواند شوک‌های وارد شده به چشم را درمان کند. موادی مانند دانه های روغنی، آووکادو، سبزی‌های دارای برگ تیره، لوبیا و آجیل منبعی غنی از منیزیوم هستند.

مصرف گلاب را در برنامه روزانه قرار دهید. گلاب یک لوسیون بی‌ضرر چشمی است. آلاینده‌های محیطی یکی از دلایل اصلی تحریک پلک هستند. سعی کنید از گلاب به‌عنوان قطره پاک‌کننده چشم استفاده کنید. گلاب علاوه بر پاک‌سازی چشم، مرحله تغذیه ماهیچه‌های چشم را به‌خوبی انجام می‌دهد. برای انجام این کار یک پد یا پنبه کاملا تمیز را به گلاب آغشته کرده و روی پلک خود قرار دهید.

درمان نبض پلک

در بسیاری از موارد زنش‌های جزئی بدون درمان خاصی برطرف می‌شوند. در افرادی که خشکی چشم سبب سوزش در ناحیه ملتحمه و قرنیه می‌شود استفاده از قطره اشک مصنوعی ضروری است. علیرغم اینکه این عارضه شیوع نسبتا بالایی دارد اما هیچ درمان قطعی برای آن وجود ندارد. برخی متخصصین استفاده از سم بوتولینوم یا بوتاکس را در درمان این عارضه موثر می‌دانند. استفاده از این روش برای افرادی که به اسپاسم نیمی از صورت مبتلا هستند بسیار مفید است.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

·         زمانی که انقباض یا اسپاسم های پلک به ناحیه اطراف چشم نیز گسترش می‌یابد.

·         اگر اسپاسم پلک شما بیش از یک هفته طول کشید حتما به پزشک مراجعه کنید.

·         اسپاسم سبب بسته شدن پلک شما شده و این روند ادامه یافت.

·         در صورتی که، سایر عضلات صورت شما درگیر انقباض و اسپاسم شد حتما به پزشک مراجعه کنید.

·         اگر چشم شما متورم یا قرمز شد یا ترشحات چشمی مشاهده کردید حتما به پزشک معالجه کنید.

·         برای درمان افتادگی پلک فوقانی ناشی از انقباضات پلک حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید.

سخن پایانی

پرش پلک عارضه‌ای نسبتا شایع است که اغلب افراد در طول زندگی خود آن را تجربه می‌کنند. این عارضه در اغلب موارد خوش‌خیم است و بدون درمان برطرف می‌شود. با این حال، اگر عارضه شما چند روز متوالی ادامه داشت حتما به پزشک مراجعه کنید. دلایل مختلفی برای بروز انقباضات پلک وجود دارد. سعی کردیم در این مقاله به بررسی دلایل اصلی پرداخته و موثرترین راه‌های درمان را بیان کنیم. اگر شما نیز این عارضه را تجربه کرده‌اید می‌توانید با مطالعه این مقاله، اطلاعات کافی برای درمان و پیشگیری از این عارضه به دست خواهید آورد.

سوالات متداول

1-دلایل اصلی پرش یا انقباض پلک چیست؟

دلایل مختلفی برای بروز این عارضه وجود دارد اما استرس، بی‌خوابی، تغذیه نامناسب، ضعیف شدن چشم و مصرف کافئین مهم‌ترین عوامل بروز اسپاسم های عضلانی در ناحیه پلک هستند.

2-درمان پرش پلک چیست؟

در اغلب موارد این عارضه بدون نیاز به درمان خاص برطرف می‌شود. برای انتخاب روش درمان ابتدا باید علت عارضه مشخص شود. قطره اشک مصنوعی، استفاده از عناصری مانند کلسیم و منیزیم و کمپرس آب گرم درمان‌های اصلی هستند. در مواردی که درمان‌ها سبب از بین رفتن عارضه نشود جراحی الزامی است.

3-انواع انقباضات پلک چیست؟

این عارضه به سه دسته کلی زنش‌های جزئی، بلفاروپلاسم خوش‌خیم و اسپاسم های همی فاسیال تقسیم می‌شود.