کوررنگی چیست و چگونه درمان می‌شود؟
کوررنگی یا ضعف و ناتوانی در دیدن رنگ‌ها، عارضه‌ای است که بیمار را در تشخیص رنگ‌ها دچار مشکل می‌کند.
گرچه اصطلاح کوررنگی برای این بیماری رایج است، اما این عارضه به معنای واقعی اصطلاح آن، حالتی که همه چیز سیاه و سفید دیده شود، بسیار نادر است. این بیماری اغلب به ارث می‌رسد و فرد از بدو تولد، دچار این بیماری می‌شود.
افراد دچار به این عارضه، معمولاً نمی‌توانند تفاوت برخی رنگ‌های قرمز و سبز را تشخیص دهند. به‌طور نادر، افراد مبتلا به این بیماری تفاوتی در انواع رنگ‌های زرد و آبی نمی‌بینند.
با ما همراه باشید که بیشتر از این بیماری، دلایل و راه‌های درمانی آن آگاه شوید.
تعریف کوررنگی
کوررنگی، عدم تشخیص بین چند رنگ خاص است. شبکیه چشم انسان، دارای دو نوع سلول است. این سلول‌ها بر اساس شکل خود نامگذاری شده‌اند. نوع اول این سلول‌ها میله‌ای یا استوانه‌ای و نوع دوم مخروطی نام دارد.
نوع میله‌ای فقط وظیفه تشخیص نور و تاریکی را دارد و نسبت به مکان‌هایی با نور کم، بسیار حساس هستند.
اما نوع مخروطی، وظیفه تشخیص رنگ اجسام را برای بینایی شما برعهده دارد.
سه نوع سلول مخروطی برای تشخیص رنگ‌ها وجود دارد، قرمز، سبز و آبی. مغز با دریافت اطلاعات از این سلول‌ها، چشم ما را وادار به تشخیص رنگ‌ها می‌کند.
کوررنگی دقیقاً زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های مخروطی دچار مشکل شوند یا وجود نداشته باشند یا رنگی متفاوت از رنگ واقعی را نشان دهند.
در نوع خفیف آن، یک سلول به‌درستی کار نمی‌کند و در نوع شدید کوررنگی، هر سه سلول وجود ندارند.
درجه‌بندی متفاوت و مختلفی از کوررنگی وجود دارد. به‌طور مثال برخی افراد ممکن است در تشخیص نور مشکلی نداشته باشند، ولی در مکان‌های تاریک دچار کوررنگی شوند. شدید‌ترین نوع آن به این صورت است که فرد همه چیز را سیاه و سفید می‌بیند، البته این نوع بسیار نادر است.
کوررنگی معمولا هر دو چشم را تحت تأثیر قرار می‌دهد و در طول زندگی فرد، ثابت باقی می‌ماند. کوررنگی اغلب از بدو تولد آغاز می‌شود، اما مواردی نیز وجود دارد که فرد در زندگی خود به این بیماری دچار می‌شود.
هرگونه تغییری در عملکرد چشم‌ها برای شناسایی رنگ را جدی بگیرید و فورا با پزشک متخصص تماس بگیرید.
انواع و دسته‌بندی کوررنگی چشم
همان‌طور که گفته شد این بیماری اغلب ارثی بوده و فرد در اثر این بیماری توانایی تشخیص رنگ‌ها را از دست می‌دهد. بر اساس نوع و شدت بیماری، طبقه‌بندی مختلفی برای این بیماری چشمی وجود دارد که در ادامه به آن می‌پردازیم.
کوررنگی سبز-قرمز
این عارضه دقیقاً زمانی رخ می‌دهد که مخروط‌های قرمز و سبز شبکیه چشم، به‌درستی کار نکنند. این نوع بیماری به دسته‌های زیر تقسیم بندی می‌شود:
1.دوترانومالی؛ شایع‌ترین نوع کوررنگی است که در مردان بیشتر از زنان اتفاق می‌افتد. این مورد زمانی اتفاق می‌افتد که فتوپیگمنت‌های سلول مخروطی سبز به‌درستی کار نکنند. زرد و سبز قرمزتر به نظر می‌رسند و تشخیص آبی و بنفش دشوار است.
2.پروتانومالی؛ در این مورد سلول مخروطی قرمز به‌درستی کار نمی‌کند، نارنجی، زرد و قرمز به سبز می‌زنند و رنگ‌ها روشنایی کمی دارند. این نوع معمولا خفیف بوده و در زندگی عادی فرد مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند.
3.پروتانوپی؛ در این نوع عارضه، سلول مخروطی قرمزی وجود ندارد و رنگ قرمز به رنگ خاکستری تیره دیده می‌شود. برخی از انواع رنگ‌های نارنجی و سبز، زرد به نظر می‌رسند. این مورد در زنان نادر است و مردان را به میزان ۱ درصد درگیر می‌کند.
4.دوترانوپیا؛ در این بیماری سلول مخروطی سبزی وجود ندارد و قرمز مایل به قهوه‌ای و سبز مایل به رنگ بژ دیده می‌شوند. این مورد نیز در زنان بسیار نادر است.
کوررنگی آبی-زرد
این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های مخروطی آبی به‌درستی کار نکنند یا از بین رفته باشند. این مورد از نوع قبلی کمتر شایع‌تر است و زنان و مردان را به‌طور مساوی درگیر می‌کند. دسته‌بندی این نوع به شکل زیر است:
1.تریتانومالی: سلول‌های مخروطی آبی کم‌کار هستند و آبی، به رنگ سبز به نظر می‌آید و تشخیص صورتی از زرد و قرمز بسیار دشوار است.
2.تریتانوپیا: در این مورد فرد هیچ سلول مخروطی آبی فعالی ندارد و آبی، سبز دیده می‌شود و زرد هم خاکستری روشن یا بنفش دیده می‌شود. این نوع بسیار نادر است.
کوررنگی کامل
به این نوع کوررنگی، تک رنگ بینی هم گفته می‌شود که فرد مبتلا هیچ‌گونه رنگی را نمی‌بیند. دسته‌بندی این نوع به شکل زیر است:
1.تک‌رنگ مخروطی: در این حالت ۲ مورد از ۳ سلول مخروطی، کار نمی‌کنند؛ وقتی فقط یک نوع کار کند، تشخیص رنگی از رنگ دیگر بسیار مشکل خواهد شد.
2.تک‌رنگ استوانه‌ای: این مورد شدید‌ترین نوع کوررنگی است و شما هیچ‌گونه سلول مخروطی فعالی ندارید. دنیا سیاه و سفید خواهد بود و ممکن است حرکات غیر‌طبیعی و غیر‌قابل‌کنترل چشم را هم داشته باشید.
علائم بیماری کوررنگی
ممکن است دچار نقص در تشخیص رنگ‌ها شوید، اما خودتان هم بی‌خبر باشید! برخی افراد این شرایط را در خود و در اطرافیانشان تشخیص می‌دهند. این شرایط معمولا باعث عصبانیت و سر‌در‌گمی افراد هم می‌شود.
علائم کوررنگی بسته به شدت بیماری متفاوت است. در حالت کلی این علائم شامل مشکل در دیدن و تشخیص دادن رنگ‌ها و مشکل در تشخیص طیف‌های مختلف یک رنگ است.
به جز شدید‌ترین نوع این بیماری، کوررنگی بر بینایی فرد تأثیری نمی‌گذارد. اما در نوع شدید آن که همه چیز بدون رنگ دیده می‌شود، علائمی مثل تنبلی چشم، حساسیت به نور، بینایی کم و تار بینی و عدم دیدن رنگ‌ها وجود دارد.
دلایل بروز کوررنگی
نور شامل تمام طول موج‌های رنگی است. نور از طریق قرنیه به چشم انسان وارد شده و از طریق عدسی و زجاجیه به سلول‌های شبکیه چشم شما می‌رسد. این سلول‌ها به رنگ‌های مختلف حساس هستند و در صورت دریافت این رنگ‌ها، پیامی را به مغز می‌فرستند که این رنگ‌ها را تشخیص دهد.
اگر مشکل چشمی نداشته باشید، رنگ‌ها را به‌طور معمول خواهید دید. اما اگر سلول‌های مخروطی به‌درستی کار نکنند، وضعیت متفاوت است وکوررنگی به سراغ شما خواهد آمد.
کوررنگی دلایل متفاوتی دارد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم:
1.اختلالات ارثی: این عارضه در مردان شایع‌تر از زنان است. این نوع معمولا روی هر دو چشم تأثیر می‌گذارد و با گذشت زمان تغییری در پیشرفت آن حس نمی‌شود.
2.بیماری‌ها: برخی از بیماری‌هایی که باعث بروز کوررنگی می‌شوند، عبارت هستند از کم‌خونی داسی شکل، دیابت، آلزایمر، گلوکوم، دژنراسیون ماکولا، پارکینسون، لوسمی و…. ممکن است در این نوع عارضه یک چشم بیشتر از چشم دیگر آسیب ببیند. اگر بیماری‌ها قابل درمان باشند، کوررنگی هم بهبود خواهد یافت.
3.برخی دارو‌های خاص: برخی از دارو‌ها ممکن است بر توانایی تشخیص رنگ چشم اثر بگذارند. مانند دارو‌های تجویز شده برای بیماری‌های خود‌ایمنی، بیماری‌های قلبی، فشار بالای خون، انواع عفونت‌ها، مشکلات عصبی و روانی و….
4.مواد شیمیایی: قرار‌گیری در معرض برخی از مواد شیمیایی در محل‌های مختلف، مانند دی سولفید کربن و انواع کودها، می‌تواند بر کوررنگی چشم تأثیر بگذارد.
زمان مراجعه به پزشک
اگر شک دارید که در تشخیص رنگ‌های خاص یا تشخیص طیف یک رنگ دچار مشکل هستید، برای آزمایش مربوط به کوررنگی، به متخصص چشم مراجعه کنید. برای کودکان بسیار مهم است که آن‌ها قبل از ورود به مدرسه، تمام تست‌های کوررنگی را پشت سر بگذارند.
باید گفت درمان خاصی برای این عارضه وجود ندارد، اما اگر انواع بیماری‌ها یا مشکلات چشمی دلیل ایجاد کوررنگی باشد، ممکن است با درمان آن‌ها، کوررنگی هم برطرف شود.
تشخیص کوررنگی چگونه است؟
با مراجعه به پزشک متخصص چشم، او با انجام چند آزمایش و تست ساده، متوجه وجود مشکل خواهد شد.
این تست شامل نشان دادن الگویی به فرد است که از نقاط مختلف رنگی تشکیل شده است. اگر مشکل کوررنگی نداشته باشید، می‌توانید اعداد و اشکال را در بین نقاط رنگی به‌سادگی مشاهده کنید و تشخیص دهید.
اما اگر دچار کوررنگی باشید، در یافتن عدد یا شکل در الگو مشخص شده مشکل خواهید داشت. همچنین ممکن است به‌طور کامل چیزی در الگوی رنگی مشاهده نکنید.
پزشک با بررسی عملکرد شما طی تشخیص این الگو‌ها، نظر خود را اعلام می‌کند و در صورت نیاز آزمایش‌های بعدی را نیز در دستور کار قرار می‌دهد.
درمان کوررنگی به چه صورت است؟
هیچ نوع درمانی برای کوررنگی موروثی موجود نیست؛ اما راه‌هایی برای سازگاری و عادت به آن وجود دارد.
کودکان مبتلا به کوررنگی ممکن است در برخی فعالیت‌های خود مثل فعالیت‌های درسی و کلاسی به کمک نیاز داشته باشند و مطلع کردن مسئول مدرسه، اهمیت زیادی در این مورد دارد.
افراد بزرگسال مبتلا به کوررنگی نمی‌توانند کار‌های خاصی مثل خلبانی، کار در حوزه گرافیک و… را انجام دهند.
اگر کوررنگی به‌دلیل دیگر بیماری‌ها به وجود آمده باشد، با درمان آن توسط پزشک ممکن است مشکل شما حل شود.
اگر کوررنگی مشکلاتی را برای شما به وجود آورده است، می‌توانید از ابزار‌های موجود در بازار مثل انواع لنز‌ها، عینک‌های مخصوص کوررنگی یا انواع نرم‌افزارهای کمک‌کننده به افراد کوررنگ، استفاده کنید.
از پزشک خود بهترین وسایل و ابزاری که به شما کمک می‌کنند را بخواهید.
نتیجه‌گیری
همان‌طور که متوجه شدید، در اغلب موارد، این بیماری به‌صورت ارثی به فرد، انتقال می‌یابد. کوررنگی درمان خاصی ندارد و گاهی هم مشکل خاصی در زندگی فرد ایجاد نمی‌کند.
اگر علائم و عوارض این بیماری را در خود دیدید و در زندگی عادی شما اثر منفی گذاشت، حتماً با مراجعه به پزشک، سعی بر درمان و کنار آمدن با این بیماری داشته باشید.
در صورت سابقه ابتلا به این بیماری در خانواده خود، حتماً خود و فرزندانتان، به پزشک مراجعه کنید که او بتواند این بیماری را در شما تشخیص دهد.
سؤالات متداول
1.آیا افراد کوررنگ، همه جا را سیاه و سفید می‌بینند؟
خیر، در انواع خفیف آن این گونه نیست، اما در نوع شدید و بسیار نادر آن، فرد قابلیت دیدن هیچ رنگی را ندارد.
2.آیا کوررنگی بر بینایی ما تأثیر دارد و باعث می‌شود بینایی کامل از دست برود؟
خیر، کوررنگی معمولاً تأثیری بر قدرت بینایی فرد ندارد، با این حال در نوع شدید‌تر آن، ممکن است علائمی مثل ضعف بینایی هم دیده شود.
3.کوررنگی در چه سنی تشخیص داده می‌شود؟
با توجه به اینکه این بیماری، اغلب ارثی است، امروزه در سنین پایین و در ۴ سالگی انواع تست‌ها برای تشخیص کوررنگی کودک مورد استفاده قرار می‌گیرد که در صورت وجود، اقدامات لازم انجام شود.
